لقب ستی برای حضرت معصومه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۲

سؤال

لقب ستّی، که برای حضرت معصومه(س) به کار رفته، به چه معناست.

لقب ستّی یکی از القاب حضرت فاطمهٔ معصومه(س) در میان عامهٔ شیعیان است. در منابع القاب بسیاری برای آن حضرت آمده است: از جمله می‌توان به طاهره، حمیده، بِرّه، رشیده و تقّیه اشاره کرد.^[۱]

در میان عامهٔ شیعیان واژهٔ ستّی به‌عنوان لقب آن حضرت استفاده می‌شود. اما این واژه از القاب آن حضرت نبوده و فقط به‌عنوان لقب احترام‌آمیز عام برای خانم‌ها در ابتدای نام آن او آورده می‌شود. واژهٔ ستّی واژه‌ای عربی است که اصل آن سیّدتی بوده است.^[۲] شیخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق)، محدث شیعه، عنوان می‌کند که این واژه عربی است و به معنای خانم و بی‌بی به‌کار می‌رود و همان سیّدتی عربی است.^[۳]

در متون تاریخی، این واژه به‌عنوان احترام برای زنان والامرتبه به‌کار می‌رفته است. برای نمونه، در نقلی این لقب از سوی امّ ایمن، صحابی رسول خدا(ص)، برای حضرت زهرا(س) استفاده شده است.^[۴] همچنین، این لقب برای حضرت زینب(س) و برخی دیگر از زنان منسوب به اهل‌بیت(ع) نیز به‌کار رفته است.^[۵] نیز، این عنوان نرجس خاتون(س)، مادر امام عصر(ع)، برای حکیمه خاتون، عمهٔ امام حسن عسکری(ع)، به‌کار برده است.^[۶]

بنابراین از مطالب گفته شده می‌توان چنین نتیجه گرفت که واژه ستی از القاب خاص حضرت معصومه نبوده و کلمه ای است که به عنوان احترام برای خانمهای والا مقام به کار می ورد و ریشه ای عربی دارد که در گذر زمان و در اثر کثرت استعمال از سیدتی به ستی تغییر یافته است و لذا به هیچ وجه اسم فارسی نبوده و ایرانیان هم درباره حضرت معصومه به کار نبرده‌اند بلکه در زبان عربی از قدیم الایام تا به امروز هم کاربرد داشته و دارد.

منابع

↑ نائینی اردستانی، محمدعلی بن حسین، انوار المشعشعین، تحقیق محمدرضا انصاری قمی‌، قم‌، کتابخانهٔ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی‌ ج۱، ص۲۱۱.
↑ الزبیدی، محمد مرتضی الحسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۶۴.
↑ قمی، عباس بن محمدرضا، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۵۸۱.
↑ انصاری، محمد اسماعیل، موسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، قم، دلیل ما، ۱۴۲۸ق، ج۸، ص۳۶۸.
↑ بیضون، لبیب، موسوعة کربلا، بیروت، مؤسسة اعلمی، ۱۴۲۷ق، ج۲ ٬ص۶۴۷؛ نیز: بیضون، موسوعة کربلا، ج۲، ص۴۲۶.
↑ ابن شدقم، سید ضامن الحسینی المدنی، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۰۲.

[1] نائینی اردستانی، محمدعلی بن حسین، انوار المشعشعین، تحقیق محمدرضا انصاری قمی‌، قم‌، کتابخانهٔ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی‌ ج۱، ص۲۱۱.

[2] الزبیدی، محمد مرتضی الحسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۶۴.

[3] قمی، عباس بن محمدرضا، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۵۸۱.

[4] انصاری، محمد اسماعیل، موسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، قم، دلیل ما، ۱۴۲۸ق، ج۸، ص۳۶۸.

[5] بیضون، لبیب، موسوعة کربلا، بیروت، مؤسسة اعلمی، ۱۴۲۷ق، ج۲ ٬ص۶۴۷؛ نیز: بیضون، موسوعة کربلا، ج۲، ص۴۲۶.

[6] ابن شدقم، سید ضامن الحسینی المدنی، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۰۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 {{پاسخ}}
-اسامی و لقب‌هایی که برای حضرت معصومه ذکر شده، به قرار ذیل است: طاهره (پاکیزه)، حمیده (ستوده)؛ بِرّه (نیکوکار)؛ رشیده (حد یافته)؛ تقّیه (پرهیزگار)؛ رضّیه (خشنود از خدا)؛ مرضیّه (مورد رضایت خدا)؛ سیده صدیقه (بانوی بسیار راستگو)؛ سیده رضیّه مرضّیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)؛ هم چنین محدثّه و عابده از صفات و القابی است که برای حضرت معصومه(س) عنوان شده است.<ref>انوار المشعشعین، ج۱، ص۲۱۱.</ref>
+لقب ستّی یکی از القاب حضرت فاطمهٔ معصومه(س) در میان عامهٔ شیعیان است. در منابع القاب بسیاری برای آن حضرت آمده است: از جمله می‌توان به طاهره، حمیده، بِرّه، رشیده و تقّیه اشاره کرد.<ref>نائینی اردستانی، محمدعلی بن حسین، انوار المشعشعین، تحقیق محمدرضا انصاری قمی‌، قم‌، کتابخانهٔ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی‌ ج۱، ص۲۱۱.</ref>
-با وجود اینکه در زبان عامه مردم واژه ستی به عنوان لقب آن حضرت ستفاده می‌شود اما باید گفت که عنوان و واژه از القاب آن حضرت نبوده است و فقط به عنوان احترام ابتدای نام آن حضرت آورده می‌شود. برای فهم بیشتر موضوع باید گفت که ستی یک کلمه کاملاً عربی است و اصل آن سیدتی بوده چنان‌که زبیدی می‌نویسد: ستی برای خانم استفاده می‌شود و در اصل سیدتی بوده و برخی حروف آن حذف شده و به صورت ستی درآمده است.<ref>زبیدی، تاج العروس، ج۳، ص۶۴.</ref> می‌توان گفت این واژه که در ابتدای نام افراد می‌آید معادل واژه فارسی؛ خانمم، بانوی من، بی بی من، سرورم، می‌باشد، که در گویش عربی کاربرد فراوان داشته و عنوانی احترام آمیز برای زنان دارد. شیخ عباس قمی هم می‌نویسد: این واژه (ستی) عربی است و به معنی خانم، بی بی به کار می‌رود و همان سیدتی عربی است.<ref>قمی، شیخ عباس، منتی الامال، قم دلیل ما، ج۳، ص٬۱۵۸۲، ۱۳۷۹ش.</ref>
+در میان عامهٔ شیعیان واژهٔ ستّی به‌عنوان لقب آن حضرت استفاده می‌شود. اما این واژه از القاب آن حضرت نبوده و فقط به‌عنوان لقب احترام‌آمیز  عام برای خانم‌ها در ابتدای نام آن او آورده می‌شود. واژهٔ ستّی واژه‌ای عربی است که اصل آن سیّدتی بوده است.<ref>الزبیدی، محمد مرتضی الحسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۶۴.</ref> شیخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق)، محدث شیعه، عنوان می‌کند که این واژه عربی است و به معنای خانم و بی‌بی به‌کار می‌رود و همان سیّدتی عربی است.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۵۸۱.</ref>
-وقتی به تاریخ مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که حداقل از صدر اسلام این واژه به عنوان احترام به خانمهای والا مرتبه به کار می‌رفته است. چنان‌که درباره حضرت این کلمه استفاده شده است.
+در متون تاریخی، این واژه به‌عنوان احترام برای زنان والامرتبه به‌کار می‌رفته است. برای نمونه، در نقلی این لقب از سوی امّ ایمن، صحابی رسول خدا(ص)، برای حضرت زهرا(س) استفاده شده است.<ref>انصاری، محمد اسماعیل، موسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء، قم، دلیل ما، ۱۴۲۸ق، ج۸، ص۳۶۸.</ref> همچنین، این لقب برای حضرت زینب(س) و برخی دیگر از زنان منسوب به اهل‌بیت(ع) نیز به‌کار رفته است.<ref>بیضون، لبیب، موسوعة کربلا، بیروت، مؤسسة اعلمی، ۱۴۲۷ق، ج۲ ٬ص۶۴۷؛ نیز: بیضون، موسوعة کربلا، ج۲، ص۴۲۶.</ref> نیز، این عنوان نرجس خاتون(س)، مادر امام عصر(ع)، برای حکیمه خاتون، عمهٔ امام حسن عسکری(ع)، به‌کار برده است.<ref>ابن شدقم، سید ضامن الحسینی المدنی، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۰۲.</ref>
-ام ایمن خادمه حضرت پیامبر(ص) روزی وارد منزل حضرت زهرا(س) می‌شود و چیز اموری مشاهده می‌کند برایش عجیب بود لذا به پیامبر(ص) عرضه می‌دارد: انی قصدت منزل ستی فاطمه الزهراء(س) … یعنی من برای دیدار فاطمه وارد منزل او شدم دیدم آسیاب خودش می‌چرخد، گهواره حسین خودش تکان می‌خورد و…<ref>انصاری، محمد اسماعیل، موسوعه الکبری عن فاطمه الزهراء، قم، دلیل ما، ۱۴۲۸ه‍. ق، ج۸، ص۳۶۸.</ref> اینجا ام ایمن واژه ستی را برای حضرت زهرا به کار برده است.
-همچنین درباره حضرت زینب هم این واژه استفاده می‌شود چنان‌که اعراب وقتی به زیارت حضرت زینب می‌روند آن حضرت را با پیشوند ستی مورد خطاب قرار می‌دهند.<ref>بیضون، لبیب، موسوعه کربلا، بیروت، مؤسسه اعلمی، ۱۴۲۷هق، ج۲ ٬ص۶۴۷.</ref> و نیز این عنوان را درباره حضرت رقیه و دیگر منسوبین خاندان عصمت و طهارت به کار می‌برند.<ref>ر. ک. همان ج۲، ص۴۲۶.</ref>
-همچنین این کلمه را نرجس خاتون، مادر گرامی امام زمان(عج)، برای حکیمه خاتون عمه امام حسن عسکری(ع) کار برده است: فقالت نرجس: یا ستی کیف امسیت؟ فقلت لها: بل انت سیدتی و سیده اهلی. در جریان تولد حضرت امام عصر(عج) که حکیمه خاتون در منزل امام یازدهم بود و منتظر تولد نوزاد نرجس خاتون بودند گفتگویی که بین نرجس و حکیمه صورت می‌گیرد نرجس حکیمه را با پیشوند ستی خطاب می‌کند و حکیمه در جواب می‌گوید تو سرور و بانوی من و خانواده ام هستی.<ref>حسینی، ابن شدقم، تحفه الازهار، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۰۲.</ref>
 بنابراین از مطالب گفته شده می‌توان چنین نتیجه گرفت که واژه ستی از القاب خاص حضرت معصومه نبوده و کلمه ای است که به عنوان احترام برای خانمهای والا مقام به کار می ورد و ریشه ای عربی دارد که در گذر زمان و در اثر کثرت استعمال از سیدتی به ستی تغییر یافته است و لذا به هیچ وجه اسم فارسی نبوده و ایرانیان هم درباره حضرت معصومه به کار نبرده‌اند بلکه در زبان عربی از قدیم الایام تا به امروز هم کاربرد داشته و دارد.