جایگاه و فضیلت مسجد: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(ابرابزار)
خط ۶: خط ۶:
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


مسجد در اسلام محل عبادت و نمازگزاردن مسلمانان است. مطابق آیات قرآن، در مسجد تنها باید خدا را خواند و نباید کسی را شریک قرار داد. مسجد تنها برای خدا است و انگیزه ساخت آن باید بر اساس تقوا باشد. بر اساس آیات قرآن، تنها کسانی می توانند به ساختن مسجد اقدام کنند که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشند و زکات دهنده و نمازگزار باشند. احادیث فراوانی در موضوع فضیلت و جایگاه مسجد وجود دارد. مساجد در روایات به خانه خداوند در زمین تشبیه شده است.
مسجد در اسلام محل عبادت و نمازگزاردن مسلمانان است. مطابق آیات قرآن، در مسجد تنها باید خدا را خواند و نباید کسی را شریک قرار داد. مسجد تنها برای خدا است و انگیزه ساخت آن باید بر اساس تقوا باشد. بر اساس آیات قرآن، تنها کسانی می‌توانند به ساختن مسجد اقدام کنند که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشند و زکات دهنده و نمازگزار باشند. احادیث فراوانی در موضوع فضیلت و جایگاه مسجد وجود دارد. مساجد در روایات به خانه خداوند در زمین تشبیه شده است.


== جایگاه ==
== جایگاه ==
{{جعبه نقل‌قول|و مسجدها از آنِ خداست. و با وجود خداى يكتا كسى را به خدايى مخوانيد. <small> (آیه ۱۸ سوره جن)</small>}}
{{جعبه نقل‌قول|و مسجدها از آنِ خداست. و با وجود خدای یکتا کسی را به خدایی مخوانید. <small> (آیه ۱۸ سوره جن)</small>}}
کلمه مسجد بیست و هشت بار در قرآن به صورت مفرد و جمع ذکر شده است. بیست و دو مورد آن مقید به قید (الحرام) است که مراد از همه آنها همان مسجد مقدس [[مسجدالحرام]] در مکه می باشد. یک مورد هم مقید به قید (الاقصی) که مراد از آن اولین قبله‌گاه مسلمانان [[مسجدالاقصی]] در [[بیت‌المقدس]] می‌باشد. یک مورد دیگر به قید اضطرار، مقید گشته که مقصود همان مسجد معروف ضرار است که بدست منافقان در مدینه ساخته شده بود. پنج مورد هم به‌صورت مطلق و بدون قید آمده است. اما کلمه مساجد که ۶ مورد از قرآن مجید به چشم می‌خورد سه مورد از آن نیز مقید اما به قید (الله) به این عبارت (مساجدالله) و سه مورد دیگر بطور مطلق بیان گردیده است.<ref>میرنژاد، مریم، [https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/208851/0 مسجد در قرآن]، سایت کتابخانه دیجیتالی تبیان، تاریخ درج مطلب: بیتا. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱. </ref>
کلمه مسجد بیست و هشت بار در قرآن به صورت مفرد و جمع ذکر شده است. بیست و دو مورد آن مقید به قید (الحرام) است که مراد از همه آنها همان مسجد مقدس [[مسجدالحرام]] در مکه می‌باشد. یک مورد هم مقید به قید (الاقصی) که مراد از آن اولین قبله‌گاه مسلمانان [[مسجدالاقصی]] در [[بیت‌المقدس]] می‌باشد. یک مورد دیگر به قید اضطرار، مقید گشته که مقصود همان مسجد معروف ضرار است که بدست منافقان در مدینه ساخته شده بود. پنج مورد هم به‌صورت مطلق و بدون قید آمده است. اما کلمه مساجد که ۶ مورد از قرآن مجید به چشم می‌خورد سه مورد از آن نیز مقید اما به قید (الله) به این عبارت (مساجدالله) و سه مورد دیگر به‌طور مطلق بیان گردیده است.<ref>میرنژاد، مریم، [https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/208851/0 مسجد در قرآن]، سایت کتابخانه دیجیتالی تبیان، تاریخ درج مطلب: بیتا. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>


در صدر اسلام امور عبادی، سیاسی و قضایی در مسجد انجام می شد. مسجد مرکز فراگیری علوم، حل و فصل خصومات، توجه به محرومان، اعلام بسیج عمومی، آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعی و تصمیم گیری و وعظ و خطابه بود. مساجد این دوره ساده و به دور از تجملات با کارکردی بسیار و دارای جایگاهی محوری در جامعه اسلامی بودند. پیامبر در زمان حیات خویش ۹ مسجد بنا کردند.<ref>رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، موسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۶۵</ref>
در صدر اسلام امور عبادی، سیاسی و قضایی در مسجد انجام می‌شد. مسجد مرکز فراگیری علوم، حل و فصل خصومات، توجه به محرومان، اعلام بسیج عمومی، آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعی و تصمیم‌گیری و وعظ و خطابه بود. مساجد این دوره ساده و به دور از تجملات با کارکردی بسیار و دارای جایگاهی محوری در جامعه اسلامی بودند. پیامبر در زمان حیات خویش ۹ مسجد بنا کردند.<ref>رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۶۵</ref>


برخی مساجد مانند [[مسجدالحرام]] از جایگاه رفیع تری برخوردار است. کعبه اولین نقطه‌ای از زمین است که مسجد قرار داده شد. و احترامی بیشتر دارد از همه مسجدهای دیگر. عالمان دینی گفته‌اند یک مسجد به خاطر اینکه یک ولی از اولیای خدا در آن نماز خوانده با مسجدهای دیگر فرق می‌کند. به طور مثال [[مسجد کوفه]] به دلیل اینکه مسجد است مقدس است، اما به دلیل اینکه مسجد امام علی(ع) است و علی در آن نماز خوانده بر قداستش افزوده شده، و به دلیل اینکه ائمه دیگر در آن نماز خوانده‌اند باز بر قدسش افزوده شده. از این جهت کعبه که هیچ پیغمبر و امامی در عالم نیامده الّا اینکه در آنجا نماز خوانده و دور آن طواف کرده، شرافتی پیدا کرده که هیچ مسجد و معبد دیگری پیدا نکرده است.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۲۸، ص۲۶۱.</ref>
برخی مساجد مانند [[مسجدالحرام]] از جایگاه رفیع تری برخوردار است. کعبه اولین نقطه‌ای از زمین است که مسجد قرار داده شد. و احترامی بیشتر دارد از همه مسجدهای دیگر. عالمان دینی گفته‌اند یک مسجد به خاطر اینکه یک ولی از اولیای خدا در آن نماز خوانده با مسجدهای دیگر فرق می‌کند. به‌طور مثال [[مسجد کوفه]] به دلیل اینکه مسجد است مقدس است، اما به دلیل اینکه مسجد امام علی(ع) است و علی در آن نماز خوانده بر قداستش افزوده شده، و به دلیل اینکه ائمه دیگر در آن نماز خوانده‌اند باز بر قدسش افزوده شده. از این جهت کعبه که هیچ پیغمبر و امامی در عالم نیامده الّا اینکه در آنجا نماز خوانده و دور آن طواف کرده، شرافتی پیدا کرده که هیچ مسجد و معبد دیگری پیدا نکرده است.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۲۸، ص۲۶۱.</ref>
[[پرونده:مسجد سپهسالار تهران.jpg|بندانگشتی|شبستان زمستانی مسجد سپهسالار تهران|250x250پیکسل]]
[[پرونده:مسجد سپهسالار تهران.jpg|بندانگشتی|شبستان زمستانی مسجد سپهسالار تهران|250x250پیکسل]]


== محلی برای یاد خداوند ==
== محلی برای یاد خداوند ==
مسجد، تنها جای نماز و یاد خدا است<ref>سوره حج آیه ۴۰. سوره بقره آیه ۱۱۴.</ref> مسجد تنها برای خدا است و نباید همراه خداوند در مسجد کسی خوانده شود.<ref>سوره جن، آیه۱۸.</ref> در قرآن آمده است که در مسجد زینت خود را به همراه داشته باشید. <ref>سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref>
مسجد، تنها جای نماز و یاد خدا است<ref>سوره حج آیه ۴۰. سوره بقره آیه ۱۱۴.</ref> مسجد تنها برای خدا است و نباید همراه خداوند در مسجد کسی خوانده شود.<ref>سوره جن، آیه۱۸.</ref> در قرآن آمده است که در مسجد زینت خود را به همراه داشته باشید.<ref>سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref>


جمله‏ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً (نام خدا در آن بسيار برده می‌‏شود) که در آیه ۴۰ سوره حج برای مسجد به کار برده شده است ظاهرا توصيفى است براى خصوص مساجد، چرا كه مساجد مسلمين با توجه به نمازهاى پنجگانه كه در تمام ايام سال در آن انجام می‌‏گيرد پر رونق‏ترين مراكز عبادت در جهان است، در حالى كه بسيارى از معابد ديگر تنها يك روز در هفته و يا روزهايى در سال مورد بهره‌‏بردارى قرار می‌گيرد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه‏، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱، ج۱۴، ص۱۱۶.
جمله یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیراً (نام خدا در آن بسیار برده می‌شود) که در آیه ۴۰ سوره حج برای مسجد به کار برده شده است ظاهراً توصیفی است برای خصوص مساجد، چرا که مساجد مسلمین با توجه به نمازهای پنجگانه که در تمام ایام سال در آن انجام می‌گیرد پر رونق‌ترین مراکز عبادت در جهان است، در حالی که بسیاری از معابد دیگر تنها یک روز در هفته یا روزهایی در سال مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‏، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۱۴، ص۱۱۶.</ref>


</ref>
در تفسیر کشف الاسرار از ابن‌عباس نقل شده است که مساجد خانه‌های خدا در زمین است.<ref>رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۵</ref>


در تفسیر کشف الاسرار از ابن عباس نقل شده است که مساجد خانه‌های خدا در زمین است.<ref>رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، موسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۵</ref>
خدا در قرآن کسانی که مردم را از مسجد بازمی‌دارند از ظالمترین افراد معرفی کرده است.<ref>سوره بقره آیه ۱۱۴.</ref>
 
خدا در قرآن کسانی که مردم را از مسجد بازمی دارند از ظالمترین افراد معرفی کرده است.<ref>سوره بقره آیه ۱۱۴.</ref>  


== انگیزه ساخت مسجد ==
== انگیزه ساخت مسجد ==
درباره اهمیت بنای مسجد احادیث فراوانی از طرق اهل بیت و اهل سنت رسیده است که اهمیت فوق العاده این کار را نشان می دهد.<ref>عزیزی، عباس، تفسیر و پیام آیات نماز، قم، نبوغ، ۱۳۸۷، ص۳۸۴.</ref>
درباره اهمیت بنای مسجد احادیث فراوانی از طرق اهل بیت و اهل سنت رسیده است که اهمیت فوق‌العاده این کار را نشان می‌دهد.<ref>عزیزی، عباس، تفسیر و پیام آیات نماز، قم، نبوغ، ۱۳۸۷، ص۳۸۴.</ref>


ساختن و آباد كردن مساجد، مستحبّ است زيرا مساجد، خانه عبادت و تقرّب به خداوند هستند، و شايسته است از افراط درآرايش و تزيين مسجد كه با روحانيّت و معنويت آن، منافات داشته باشد، پرهيز شود. واحوط اين است كه مسجد با عكس ومجسّمه‌هاى جان‌داران تزيين نشود. همچنين مستحبّ مؤكّد است كه مسجد با عبادت و نيايش، و بخصوص با برپا داشتن نمازهاى يوميّه، زنده شود.<ref>مدرسى، سيد محمد تقى، احكام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسين( ع)، ۱۳۸۱، ص۲۵۶.</ref>
ساختن و آباد کردن مساجد، مستحبّ است زیرا مساجد، خانه عبادت و تقرّب به خداوند هستند، و شایسته است از افراط درآرایش و تزیین مسجد که با روحانیّت و معنویت آن، منافات داشته باشد، پرهیز شود. واحوط این است که مسجد با عکس ومجسّمه‌های جان‌داران تزیین نشود. همچنین مستحبّ مؤکّد است که مسجد با عبادت و نیایش، و بخصوص با برپا داشتن نمازهای یومیّه، زنده شود.<ref>مدرسی، سید محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۵۶.</ref>


انگیزه ساختن مسجد باید الهی باشد و بر اساس تقوا بنا شود.<ref>سوره توبه آیه ۱۰۸.</ref> بنیان‌گذاران و بانیان مساجد نباید [[منافقان در سوره توبه|منافق]] و ضرر زنندگان به مسلمانان باشند.<ref>سوره توبه، آیه۱۰۷.</ref> مطابق آیات قرآن، باید کسانی مسجد بسازند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و برپادارنده نماز و زکات دهنده هستند و جز از خدا نمی‌ترسند.<ref>سوره توبه آیه ۱۸.</ref> و نیز مشکران صلاحیت آباد کردن مساجد را ندارند.<ref>سوره توبه آیه ۱۷.</ref>
انگیزه ساختن مسجد باید الهی باشد و بر اساس تقوا بنا شود.<ref>سوره توبه آیه ۱۰۸.</ref> بنیان‌گذاران و بانیان مساجد نباید [[منافقان در سوره توبه|منافق]] و ضرر زنندگان به مسلمانان باشند.<ref>سوره توبه، آیه۱۰۷.</ref> مطابق آیات قرآن، باید کسانی مسجد بسازند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و برپادارنده نماز و زکات دهنده هستند و جز از خدا نمی‌ترسند.<ref>سوره توبه آیه ۱۸.</ref> و نیز مشکران صلاحیت آباد کردن مساجد را ندارند.<ref>سوره توبه آیه ۱۷.</ref>
خط ۳۸: خط ۳۶:


برنامه مسجد باید در مسیر تربیت انسان باشد:{{قرآن||ترجمه=در آن مسجد مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.|سوره=توبه|آیه=۱۰۸}}
برنامه مسجد باید در مسیر تربیت انسان باشد:{{قرآن||ترجمه=در آن مسجد مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.|سوره=توبه|آیه=۱۰۸}}
[[پرونده:مسجد دو مناره سقز.jpg|بندانگشتی|مسجد دو مناره سقز|250x250پیکسل]]از نظر اسلام، ساختن، تعمیر و آبادی مسجد ثواب زیادی دارد. [[پیامبر اسلام|پیامبر اسلام(ص)]] فرمود: «کسی که مسجدی بنا کند اگر چه به مقدار جایگاه کبوتری باشد، خداوند برای او خانه‌ای در بهشت بنا نماید.»<ref>حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۸۵ و نگاه کنید به مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوّم، ۱۴۰۳ هـ ۱۹۸۳ م، ج۸۴، ص۱.</ref> همانا خانه‌های خدا در زمین، مساجدند. بر خداست تا کسی را که در آن خانه‌ها دیدارش کند، گرامی بدارد. همانا بهترین مکان‌ها، مسجدها هستند.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ نامه مسجد، ص۲۳.</ref>
از نظر اسلام، ساختن، تعمیر و آبادی مسجد ثواب زیادی دارد. [[پیامبر اسلام|پیامبر اسلام(ص)]] فرمود: «کسی که مسجدی بنا کند اگر چه به مقدار جایگاه کبوتری باشد، خداوند برای او خانه‌ای در بهشت بنا نماید.»<ref>حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۸۵ و نگاه کنید به مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوّم، ۱۴۰۳ هـ ۱۹۸۳ م، ج۸۴، ص۱.</ref> همانا خانه‌های خدا در زمین، مساجدند. بر خداست تا کسی را که در آن خانه‌ها دیدارش کند، گرامی بدارد. همانا بهترین مکان‌ها، مسجدها هستند.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ نامه مسجد، ص۲۳.</ref>
 
[[پرونده:مسجد دو مناره سقز.jpg|بندانگشتی|مسجد دو مناره سقز|250x250پیکسل]]
== مسجد در روایات ==
== مسجد در روایات ==
[[پیامبر اسلام]]، در مسجد، آیه‌های قرآن، احکام و معارف دینی و حتی مسائل تاریخی را برای مردم بیان می‌کرد.<ref>عبدالحی الکتانی، التراتیب الاواریه، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا، ج۲، ص۲۲۱.</ref> باید در مسجد از سخنانی که ظالمانه و هوادارانه باشد یا آبروی مردم را ببرد، [[غیبت]] و حرفی که بوی دنیاخواهی می‌دهد، پرهیز شود.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳.</ref>
[[پیامبر اسلام]]، در مسجد، آیه‌های قرآن، احکام و معارف دینی و حتی مسائل تاریخی را برای مردم بیان می‌کرد.<ref>عبدالحی الکتانی، التراتیب الاواریه، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا، ج۲، ص۲۲۱.</ref> باید در مسجد از سخنانی که ظالمانه و هوادارانه باشد یا آبروی مردم را ببرد، [[غیبت]] و حرفی که بوی دنیاخواهی می‌دهد، پرهیز شود.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳.</ref>


مسجد باید محل تعاون اجتماعی باشد. امام رضا(ع) فرمود: «یکی از فوائد مسجد رفتن، همکاری مسلمانان بر نیکی و تقوا است.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۵، ص۳۷۲.</ref> رسول خدا(ص) فرمود: «مسجد، خانه هر پرهیزکار و جایگاه پیامبران است.<ref>محمود شریفی، مسجد در فرهنگ اسلامی، فرهنگ کوثر ۱۳۸۸، شماره ۷۷.</ref> از امام صادق نقل شده است که فرموده ما به بزرگداشت و تعظیم مساجد امر شده ایم.<ref>وسائل الشیعه، ج۳، ص۵۵۶. به نقل از رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، موسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۹.</ref>
مسجد باید محل تعاون اجتماعی باشد. امام رضا(ع) فرمود: «یکی از فوائد مسجد رفتن، همکاری مسلمانان بر نیکی و تقوا است.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۵، ص۳۷۲.</ref> رسول خدا(ص) فرمود: «مسجد، خانه هر پرهیزکار و جایگاه پیامبران است.<ref>محمود شریفی، مسجد در فرهنگ اسلامی، فرهنگ کوثر ۱۳۸۸، شماره ۷۷.</ref> از امام صادق نقل شده است که فرموده ما به بزرگداشت و تعظیم مساجد امر شده‌ایم.<ref>وسائل الشیعه، ج۳، ص۵۵۶. به نقل از رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۹.</ref>


نوشتن آیات قرآن در بالای محراب و ذکر نام و [[صفات خداوند]] اشکال ندارد.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳–۴۹۴.</ref>{{سخ}}
نوشتن آیات قرآن در بالای محراب و ذکر نام و [[صفات خداوند]] اشکال ندارد.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳–۴۹۴.</ref>{{سخ}}
خط ۴۹: خط ۴۷:


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
* رضایی، علی، «جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی»، قم، موسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲.
* رضایی، علی، «جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی»، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲.


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶۰: خط ۵۸:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =-
  | شناسه =شد
  | تیترها =-
  | تیترها =شد
  | ویرایش =شد
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =شد
  | لینک‌دهی =شد

نسخهٔ ‏۲۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۴

سؤال

خصوصیّات مسجد اسلامی را بیان کنید؟


مسجد در اسلام محل عبادت و نمازگزاردن مسلمانان است. مطابق آیات قرآن، در مسجد تنها باید خدا را خواند و نباید کسی را شریک قرار داد. مسجد تنها برای خدا است و انگیزه ساخت آن باید بر اساس تقوا باشد. بر اساس آیات قرآن، تنها کسانی می‌توانند به ساختن مسجد اقدام کنند که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشند و زکات دهنده و نمازگزار باشند. احادیث فراوانی در موضوع فضیلت و جایگاه مسجد وجود دارد. مساجد در روایات به خانه خداوند در زمین تشبیه شده است.

جایگاه

و مسجدها از آنِ خداست. و با وجود خدای یکتا کسی را به خدایی مخوانید. (آیه ۱۸ سوره جن)

کلمه مسجد بیست و هشت بار در قرآن به صورت مفرد و جمع ذکر شده است. بیست و دو مورد آن مقید به قید (الحرام) است که مراد از همه آنها همان مسجد مقدس مسجدالحرام در مکه می‌باشد. یک مورد هم مقید به قید (الاقصی) که مراد از آن اولین قبله‌گاه مسلمانان مسجدالاقصی در بیت‌المقدس می‌باشد. یک مورد دیگر به قید اضطرار، مقید گشته که مقصود همان مسجد معروف ضرار است که بدست منافقان در مدینه ساخته شده بود. پنج مورد هم به‌صورت مطلق و بدون قید آمده است. اما کلمه مساجد که ۶ مورد از قرآن مجید به چشم می‌خورد سه مورد از آن نیز مقید اما به قید (الله) به این عبارت (مساجدالله) و سه مورد دیگر به‌طور مطلق بیان گردیده است.[۱]

در صدر اسلام امور عبادی، سیاسی و قضایی در مسجد انجام می‌شد. مسجد مرکز فراگیری علوم، حل و فصل خصومات، توجه به محرومان، اعلام بسیج عمومی، آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعی و تصمیم‌گیری و وعظ و خطابه بود. مساجد این دوره ساده و به دور از تجملات با کارکردی بسیار و دارای جایگاهی محوری در جامعه اسلامی بودند. پیامبر در زمان حیات خویش ۹ مسجد بنا کردند.[۲]

برخی مساجد مانند مسجدالحرام از جایگاه رفیع تری برخوردار است. کعبه اولین نقطه‌ای از زمین است که مسجد قرار داده شد. و احترامی بیشتر دارد از همه مسجدهای دیگر. عالمان دینی گفته‌اند یک مسجد به خاطر اینکه یک ولی از اولیای خدا در آن نماز خوانده با مسجدهای دیگر فرق می‌کند. به‌طور مثال مسجد کوفه به دلیل اینکه مسجد است مقدس است، اما به دلیل اینکه مسجد امام علی(ع) است و علی در آن نماز خوانده بر قداستش افزوده شده، و به دلیل اینکه ائمه دیگر در آن نماز خوانده‌اند باز بر قدسش افزوده شده. از این جهت کعبه که هیچ پیغمبر و امامی در عالم نیامده الّا اینکه در آنجا نماز خوانده و دور آن طواف کرده، شرافتی پیدا کرده که هیچ مسجد و معبد دیگری پیدا نکرده است.[۳]

شبستان زمستانی مسجد سپهسالار تهران

محلی برای یاد خداوند

مسجد، تنها جای نماز و یاد خدا است[۴] مسجد تنها برای خدا است و نباید همراه خداوند در مسجد کسی خوانده شود.[۵] در قرآن آمده است که در مسجد زینت خود را به همراه داشته باشید.[۶]

جمله یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیراً (نام خدا در آن بسیار برده می‌شود) که در آیه ۴۰ سوره حج برای مسجد به کار برده شده است ظاهراً توصیفی است برای خصوص مساجد، چرا که مساجد مسلمین با توجه به نمازهای پنجگانه که در تمام ایام سال در آن انجام می‌گیرد پر رونق‌ترین مراکز عبادت در جهان است، در حالی که بسیاری از معابد دیگر تنها یک روز در هفته یا روزهایی در سال مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.[۷]

در تفسیر کشف الاسرار از ابن‌عباس نقل شده است که مساجد خانه‌های خدا در زمین است.[۸]

خدا در قرآن کسانی که مردم را از مسجد بازمی‌دارند از ظالمترین افراد معرفی کرده است.[۹]

انگیزه ساخت مسجد

درباره اهمیت بنای مسجد احادیث فراوانی از طرق اهل بیت و اهل سنت رسیده است که اهمیت فوق‌العاده این کار را نشان می‌دهد.[۱۰]

ساختن و آباد کردن مساجد، مستحبّ است زیرا مساجد، خانه عبادت و تقرّب به خداوند هستند، و شایسته است از افراط درآرایش و تزیین مسجد که با روحانیّت و معنویت آن، منافات داشته باشد، پرهیز شود. واحوط این است که مسجد با عکس ومجسّمه‌های جان‌داران تزیین نشود. همچنین مستحبّ مؤکّد است که مسجد با عبادت و نیایش، و بخصوص با برپا داشتن نمازهای یومیّه، زنده شود.[۱۱]

انگیزه ساختن مسجد باید الهی باشد و بر اساس تقوا بنا شود.[۱۲] بنیان‌گذاران و بانیان مساجد نباید منافق و ضرر زنندگان به مسلمانان باشند.[۱۳] مطابق آیات قرآن، باید کسانی مسجد بسازند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و برپادارنده نماز و زکات دهنده هستند و جز از خدا نمی‌ترسند.[۱۴] و نیز مشکران صلاحیت آباد کردن مساجد را ندارند.[۱۵]

مشکران و بت پرستان نه حق شرکت در مساجد دارند و نه تعمیر بنای ساختمان آنها و همه این امور باید به دست مسلمانان انجام پذیرد.[۱۶]

برنامه مسجد باید در مسیر تربیت انسان باشد:﴿در آن مسجد مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.(توبه:۱۰۸) از نظر اسلام، ساختن، تعمیر و آبادی مسجد ثواب زیادی دارد. پیامبر اسلام(ص) فرمود: «کسی که مسجدی بنا کند اگر چه به مقدار جایگاه کبوتری باشد، خداوند برای او خانه‌ای در بهشت بنا نماید.»[۱۷] همانا خانه‌های خدا در زمین، مساجدند. بر خداست تا کسی را که در آن خانه‌ها دیدارش کند، گرامی بدارد. همانا بهترین مکان‌ها، مسجدها هستند.[۱۸]

مسجد دو مناره سقز

مسجد در روایات

پیامبر اسلام، در مسجد، آیه‌های قرآن، احکام و معارف دینی و حتی مسائل تاریخی را برای مردم بیان می‌کرد.[۱۹] باید در مسجد از سخنانی که ظالمانه و هوادارانه باشد یا آبروی مردم را ببرد، غیبت و حرفی که بوی دنیاخواهی می‌دهد، پرهیز شود.[۲۰]

مسجد باید محل تعاون اجتماعی باشد. امام رضا(ع) فرمود: «یکی از فوائد مسجد رفتن، همکاری مسلمانان بر نیکی و تقوا است.[۲۱] رسول خدا(ص) فرمود: «مسجد، خانه هر پرهیزکار و جایگاه پیامبران است.[۲۲] از امام صادق نقل شده است که فرموده ما به بزرگداشت و تعظیم مساجد امر شده‌ایم.[۲۳]

نوشتن آیات قرآن در بالای محراب و ذکر نام و صفات خداوند اشکال ندارد.[۲۴]


مطالعه بیشتر

  • رضایی، علی، «جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی»، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲.

منابع

  1. میرنژاد، مریم، مسجد در قرآن، سایت کتابخانه دیجیتالی تبیان، تاریخ درج مطلب: بیتا. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
  2. رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۶۵
  3. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۲۸، ص۲۶۱.
  4. سوره حج آیه ۴۰. سوره بقره آیه ۱۱۴.
  5. سوره جن، آیه۱۸.
  6. سوره اعراف، آیه ۳۱.
  7. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‏، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۱۴، ص۱۱۶.
  8. رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۵
  9. سوره بقره آیه ۱۱۴.
  10. عزیزی، عباس، تفسیر و پیام آیات نماز، قم، نبوغ، ۱۳۸۷، ص۳۸۴.
  11. مدرسی، سید محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۵۶.
  12. سوره توبه آیه ۱۰۸.
  13. سوره توبه، آیه۱۰۷.
  14. سوره توبه آیه ۱۸.
  15. سوره توبه آیه ۱۷.
  16. عزیزی، عباس، تفسیر و پیام آیات نماز، قم، نبوغ، ۱۳۸۷، ص۳۸۴.
  17. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۸۵ و نگاه کنید به مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوّم، ۱۴۰۳ هـ ۱۹۸۳ م، ج۸۴، ص۱.
  18. محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ نامه مسجد، ص۲۳.
  19. عبدالحی الکتانی، التراتیب الاواریه، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا، ج۲، ص۲۲۱.
  20. وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳.
  21. وسائل‌الشیعه، ج۵، ص۳۷۲.
  22. محمود شریفی، مسجد در فرهنگ اسلامی، فرهنگ کوثر ۱۳۸۸، شماره ۷۷.
  23. وسائل الشیعه، ج۳، ص۵۵۶. به نقل از رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۹.
  24. وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳–۴۹۴.