اخباری‌گری: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۶ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۳۸

سؤال

مکتب اخباری را توضیح دهید.

اخباری‌گری، مکتبی علمی در مذهب شیعه است که توجه افراطی به حدیث دارد و قرآن، عقل و اجماع را جزو منابع استنباط شرعی نمی‌داند. اخباری گری با محمد امین استرابادی در قرن دهم و یازدهم پایه‌گذاری شد هرچند جریان حدیث گرایی ریشه ای متقدم تر دارد و به شیخ صدوق برمیگردد که در آن زمان به اهل نقل یا اهل حدیث مشهور بودند.

اخباریان ظاهر قرآن را حجت نمی‌دانند و تنها تفسیر اهل بیت از قرآن را روا می‌دارند و با حجیت عقل سر ستیز دارند. اخباریان تندرو تمام روایات کتب اربعه و برخی تمام روایات وارده از اهل بیت را صحیح و عمل به آن را واجب می‌دانند. اخباری گری توسط محمد امین استرابادی رواج یافت و در تمام قرن یازدهم و دوازدهم به اوج خود رسید و بر جریانات فقهی اثر گذاشت. اهل اجتهاد و عقل گرایان از مبارزان همیشگی با اخباریان بودند و سرآمد آنان که در افول این جریان نقش اساسی داشت محمد باقر بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی بود.

عقاید

اصولیان، ادلّه استنباط احکام را کتاب، سنّت، اجماع و عقل می‌دانند. اخباریان، تنها کتاب و سنّت و برخی از آنان فقط سنّت را به عنوان دلیل احکام می‌پذیرند و از قرآن، جز آنچه تفسیرش از ائمه علیهم السلام وارد شده است، قابل درک نمی‌دانند.^[۱]

اصولی‌ها همه اخبار ذکر شده در کتب اربعه (کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب و استبصار) را حجت و معتبر نمی‌دانند و می‌گویند ما نیاز کامل به علم رجال داریم، ولی اخباری‌ها تمام روایات درج شده در کتاب اربعه را پذیرفته و به مقتضای آن عمل می‌کنند، و معتقدند که نیازی به علم رجال نیست.

اصولی‌ها ظواهر قرآن را حجت و معتبر دانسته‌اند و استفاده و بهره‌برداری از آن را جایز می‌دانند، ولی اخباری‌ها این را نپذیرفته و معتقدند که باید امامان برای ما معانی قرآن را روشن سازند؛ زیرا معانی آن بالاتر از اندیشه و درک افراد عادی است.^[۲]

دوره‌های اخباری‌گری

.

علمای مشهور اخباری

.

مبارزه علیه اخباری‌گری

مبارزه اصولیان و اخباریان که از سدة ۱۱ق آغاز گردید و با تندروی‌های اخباریان ادامه یافت، در نهایت از سوی مجتهدان و در رأس ایشان آقا وحید بهبهانی به مبارزه‌ای جدی و منسجم برضداخباریگری تبدیل‌شد. در زمان وحید بهبهانی، شهرهای عراق به ویژه کربلا و نجف، پایگاه اخباریان بود و ریاست ایشان را در آن زمان شیخ یوسف بحرانی برعهده داشت. در همان حال طرفداران اصول و اجتهاد شدیداً در انزوا قرار گرفته بودند، تا اینکه وحید به کربلا مهاجرت کرد و به مبارزه‌ای جدی و شدید بر ضداخباریگری پرداخت. او در کنار بحثها و استدلالهای علمی خود در رد اخباریگری و اثبات طریقة اجتهاد و ضرورت به کارگیری اصول در استنباط احکام شرعی، از برخوردهای عملی نیز در راه مبارزه با اخباریگری رویگردان نبود، و چنان‌که گفته شد، نمازگزاردن به امامت شیخ یوسف بحرانی پیشوای اخباریان را تحریم کرد.^[۳] کتاب الإجتهاد و الأخبار او بیانگر معیارهای ایشان در تفکر اجتهادی خویش است.^[۴]

بزرگانی چون: محقق خوانساری، علامه شیروانی، آیة الله جمال الدین خوانساری و سید صدرالدین قمی در دوره رواج اخباریت و فترت مباحث اصولی و اجتهادی که برخورد سطحی با احادیث شیوع پیدا کرده بود، همت عظیمی را بکار گرفتند و زمینه‌های پیدایش مدرسه وحید بهبهانی را فراهم آوردند که این مدرسه عصر نوینی را در تاریخ علم باز کرد.^[۵]

پس از وحید بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری که در رواج علم اصول فقه نقش داشت به مبارزه علیه اخباریان پرداخت.

از دیگر مبارزان بر ضد اخباریان، شیخ جعفر نجفی کاشف الغطاء است که از مخالفان میرزا محمد اخباری بود و در همین راستا رساله‌ای با عنوان کشف الغطاء عن معائب میرزا محمد عدو العلماء تألیف کرد.^[۶]

استفاده اخباریان از شگردهای غیراخلاقی و شیوه‌های تند و افراطی علیه مجتهدان بزرگ، خود یکی از عواملی است که زوال حاکمیت آن را به دنبال داشت.^[۷]

وحید بهبهانی. نجفی کاشف الغطا. شیخ انصاری. فقهایی مثل سید مرتضی در مقابل شیخ صدوق و… و همه فقهای اصولی و اهل اجتهاد در مقابل اهل نقل.

مطالعه بیشتر

مصادر الاستنباط بین الاصولیین والأخباریین، محمد عبدالحسین محسن الغراوی.
مقدمه ای بر فقه شیعه، مدرسی طباطبایی، ترجمه آصف فکرت.

منابع

↑ تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، صفره، حسین، ج۱، ص۳۶.
↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص۳۶۱.
↑ اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.
↑ تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ص۲۴۵.
↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴
↑ اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.
↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴

[1] تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، صفره، حسین، ج۱، ص۳۶.

[2] ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص۳۶۱.

[3] اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.

[4] تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ص۲۴۵.

[5] ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴

[6] اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.

[7] ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 {{نوشتار اصلی|عقاید اخباری‌گری}}
-اصوليان، ادلّه استنباط احكام را كتاب، سنّت، اجماع و عقل مى‌دانند. اخباريان، تنها كتاب و سنّت و برخى از آنان فقط سنّت را به عنوان دليل احكام مى‌پذيرند و از قرآن، جز آنچه تفسيرش از ائمه عليهم السلام وارد شده است، قابل درك نمى‌دانند.<ref>تاريخ حديث شيعه در سده‌هاى دوازدهم و سيزدهم هجرى، صفره، حسين، ج۱، ص۳۶.</ref>
+اصولیان، ادلّه استنباط احکام را کتاب، سنّت، اجماع و عقل می‌دانند. اخباریان، تنها کتاب و سنّت و برخی از آنان فقط سنّت را به عنوان دلیل احکام می‌پذیرند و از قرآن، جز آنچه تفسیرش از ائمه علیهم السلام وارد شده است، قابل درک نمی‌دانند.<ref>تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، صفره، حسین، ج۱، ص۳۶.</ref>
-اصولى ها همه اخبار ذكر شده در كتب اربعه ( كافى , من لا يحضره الفقيه , تهذيب و استبصار ) را حجت و معتبر نمى دانند و مى گويند ما نياز كامل به علم رجال داريم، ولى اخبارى ها تمام روايات درج شده در كتاب اربعه را پذيرفته و به مقتضاى آن عمل مى كنند، و معتقدند كه نيازى به علم رجال نيست.
+اصولی‌ها همه اخبار ذکر شده در کتب اربعه (کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب و استبصار) را حجت و معتبر نمی‌دانند و می‌گویند ما نیاز کامل به علم رجال داریم، ولی اخباری‌ها تمام روایات درج شده در کتاب اربعه را پذیرفته و به مقتضای آن عمل می‌کنند، و معتقدند که نیازی به علم رجال نیست.
-اصولى ها ظواهر قرآن را حجت و معتبر دانسته اند و استفاده و بهره بردارى از آن را جايز مى دانند , ولى اخبارى ها اين را نپذيرفته و معتقدند كه بايد امامان براى ما معانى قرآن را روشن سازند . زيرا معانى آن بالاتر از انديشه و درك افراد عادى است .<ref>ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي، جناتی، محمدابراهیم، ص۳۶۱.</ref>
+اصولی‌ها ظواهر قرآن را حجت و معتبر دانسته‌اند و استفاده و بهره‌برداری از آن را جایز می‌دانند، ولی اخباری‌ها این را نپذیرفته و معتقدند که باید امامان برای ما معانی قرآن را روشن سازند؛ زیرا معانی آن بالاتر از اندیشه و درک افراد عادی است.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص۳۶۱.</ref>
 == دوره‌های اخباری‌گری ==
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 مبارزه اصولیان و اخباریان که از سدة ۱۱ق آغاز گردید و با تندروی‌های اخباریان ادامه یافت، در نهایت از سوی مجتهدان و در رأس ایشان آقا وحید بهبهانی به مبارزه‌ای جدی و منسجم برضداخباریگری تبدیل‌شد. در زمان وحید بهبهانی، شهرهای عراق به ویژه کربلا و نجف، پایگاه اخباریان بود و ریاست ایشان را در آن زمان شیخ یوسف بحرانی برعهده داشت. در همان حال طرفداران اصول و اجتهاد شدیداً در انزوا قرار گرفته بودند، تا اینکه وحید به کربلا مهاجرت کرد و به مبارزه‌ای جدی و شدید بر ضداخباریگری پرداخت. او در کنار بحثها و استدلالهای علمی خود در رد اخباریگری و اثبات طریقة اجتهاد و ضرورت به کارگیری اصول در استنباط احکام شرعی، از برخوردهای عملی نیز در راه مبارزه با اخباریگری رویگردان نبود، و چنان‌که گفته شد، نمازگزاردن به امامت شیخ یوسف بحرانی پیشوای اخباریان را تحریم کرد.<ref>اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.</ref> کتاب الإجتهاد و الأخبار او بیانگر معیارهای ایشان در تفکر اجتهادی خویش است.<ref>تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ص۲۴۵.</ref>
-بزرگانى چون : محقق خوانسارى , علامه شيروانى , آية الله جمال الدين خوانسارى و سيد صدرالدين قمى در دوره رواج اخباريت و فترت مباحث اصولى و اجتهادى كه برخورد سطحى با احاديث شيوع پيدا كرده بود , همت عظيمى را بكار گرفتند و زمينه هاى پيدايش مدرسه وحيد بهبهانى را فراهم آوردند كه اين مدرسه عصر نوينى را در تاريخ علم باز كرد.<ref>ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref>
+بزرگانی چون: محقق خوانساری، علامه شیروانی، آیة الله جمال الدین خوانساری و سید صدرالدین قمی در دوره رواج اخباریت و فترت مباحث اصولی و اجتهادی که برخورد سطحی با احادیث شیوع پیدا کرده بود، همت عظیمی را بکار گرفتند و زمینه‌های پیدایش مدرسه وحید بهبهانی را فراهم آوردند که این مدرسه عصر نوینی را در تاریخ علم باز کرد.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref>
 پس از وحید بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری که در رواج علم اصول فقه نقش داشت به مبارزه علیه اخباریان پرداخت.
@@ خط ۳۴: / خط ۳۴: @@
 از دیگر مبارزان بر ضد اخباریان، شیخ جعفر نجفی کاشف الغطاء است که از مخالفان میرزا محمد اخباری بود و در همین راستا رساله‌ای با عنوان کشف الغطاء عن معائب میرزا محمد عدو العلماء تألیف کرد.<ref>اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.</ref>
-استفاده اخباريان از شگردهاى غير اخلاقى و شيوه هاى تند و افراطى عليه مجتهدان بزرگ , خود يكى از عواملى است كه زوال حاكميت آن را به دنبال داشت.<ref>ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref>
+استفاده اخباریان از شگردهای غیراخلاقی و شیوه‌های تند و افراطی علیه مجتهدان بزرگ، خود یکی از عواملی است که زوال حاکمیت آن را به دنبال داشت.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref>
 وحید بهبهانی. نجفی کاشف الغطا. شیخ انصاری. فقهایی مثل سید مرتضی در مقابل شیخ صدوق و… و همه فقهای اصولی و اهل اجتهاد در مقابل اهل نقل.
 == مطالعه بیشتر ==
+* مصادر الاستنباط بین الاصولیین والأخباریین، محمد عبدالحسین محسن الغراوی.
-* مصادر الاستنباط بين الاصوليين والأخباريين، محمد عبدالحسين محسن الغراوى.
 * مقدمه ای بر فقه شیعه، مدرسی طباطبایی، ترجمه آصف فکرت.