شرایط شفاعت‌شوندگان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۳۲

سؤال

چه کسانی مورد شفاعت واقع می‌شوند؟

در روایات و برخی از آیات، شرایط وقوع شفاعت، به صورت سلبی، بیان شده است؛ یعنی داشتن برخی خصلت‌ها و انجام برخی رفتارها موجب می‌شود که شخص از شفاعتِ شفاعت‌کنندگان محروم شود که عمده این روایات و شرایط را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

توحید و عدم شرک

توحید و عدم شرک، شرط شفاعت است. از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که «شفاعت اختصاص به گروه مؤمنین از اهل توحید دارد و اهل شک و شرک و نیز اهل کفر و عناد از آن محروم‌اند.»^[۱] در قرآن نیز تأکید شده است بر اینکه شرک گناهی نابخشودنی است. ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَك بِهِ…؛ محققاً خدا گناه شرک را نخواهد بخشید﴾(نساٰء(۴):۴۸)

اعتقاد به شفاعت

اعتقاد به شفاعت، شرط بهره‌مندی از شفاعت است. امام رضا(ع) از امام علی(ع) نقل می‌کند: مَنْ کَذَّبَ بِشَفَاعَه رَسُولِ اللَّهِ(ص) لَمْ تَنَلْه؛^[۲]کسی که شفاعت پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) را انکار کند، در قیامت از آن بهره نخواهد داشت؛ و نیز از پیامبر(ص) رسیده است که: شَفاعَتِی یَومَ القِیامَه حَقٌّ، فَمَن لَم یُؤمِنْ بها لَم یَکُن مِن أهلِها؛^[۳] شفاعت من برای امت در قیامت حق است و کسی که اعتقاد به آن نداشته باشد، اهل شفاعت من نخواهد بود.

عدم دشمنی و عداوت با اهل بیت(ع)

دشمنی با اهل بیت(ع) مانع شفاعت است. امام باقر(ع) می‌فرماید: لَوْ أَنَّ کُلَّ مَلَکٍ خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ کُلَّ نَبِیٍّ بَعَثَهُ اللَّهُ وَ کُلَّ صِدِّیقٍ وَ کُلَّ شَهِیدٍ شَفَعُوا فِی نَاصِبٍ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ أَنْ یُخْرِجَهُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ مِنَ النَّارِ مَا أَخْرَجَهُ اللَّهُ أَبَداً وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ ماکِثِینَ فِیهِ أَبَدا؛^[۴] اگر همه فرشتگانی که خدا آفریده است و تمام پیامبرانی که مبعوث نموده است و همه راستگویان و شهدای راه خدا، برای کسی که دشمنی با اهل بیت(ع) دارد، شفاعت کنند تا او را خداوند از آتش نجات دهد، هرگز خداوند وی را از جهنم بیرون نخواهد کرد چون خودش فرموده است که آنان در جهنم برای همیشه باقی می‌مانند.

سبک نشمردن نماز

سبک شمردن نماز مانع شفاعت است: امام صادق(ع) از رسول الله(ص) نقل می‌فرماید: لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِهِ فَلَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛^[۵]شفاعت من نمی‌رسد به کسی که نمازش را خفیف شمارد و فردای قیامت چنین شخصی در کنار حوض، بر من وارد نمی‌شود، بخدا قسم که نمی‌شود.

پرهیز از شرب مسکرات

نوشیدن مسکرات موجب محرومیت از شفاعت است. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: ِ وَ لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنْ شَرِبَ الْمُسْکِرَ وَ لَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛^[۶]نوشنده شراب و مسکرات از شفاعت من دور است و حق ورود بر من در کنار حوض را ندارد. این حدیث که در مورد سبک شمردن نماز و شرب مسکر از پیامبر(ص) صادر شده و با قسم نیز تأکید شده است کنایه از این است که در فردای قیامت وقتی که پیامبر(ص) کنار حوض در مقام شفاعت امت قرار دارد، این افراد امکان ورود در آن را ندارند تا بتوانند از شفاعت حضرت بهره‌مند شوند.

احتراز از ظلم و ستم

ظالم و ستمگر از شفاعت محروم است. طبق آیه صریح قرآن، شخصی که اهل ظلم است در روز قیامت هیچ یاور و شفیعی نخواهد داشت﴿مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَلَا شَفِیعٍ یُطَاعُ؛ ستمکاران را هیچ یار گرم و دلسوز و یاوری که شفاعتش پذیرفته شود نخواهد بود.﴾(غافر(۴۰):۱۸). پیامبر اکرم(ص) نیز می‌فرماید: وَ أَمَّا شَفَاعَتِی فَفِی أَصْحَابِ الْکَبَائِرِ مَا خَلَا أَهْلَ الشِّرْکِ وَ الظُّلْم‏؛^[۷] شفاعت من برای اهل گناهان کبیره، ذخیره شده است؛ غیر از کسانی که اهل شرک و ظلم هستند.

منابع

↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۸، ص۵۸، باب ۲۱، حدیث ۷۵.
↑ بحارالانوار، ج۸، ص۴۰، باب ۲۱، حدیث ۲۵
↑ میزان‌الحکمه، محمدی ری‌شهری، ج۲، ص۱۴۷۳، شماره ۹۴۸۹، دارالحدیث، (۵ جلدی)
↑ بحارالانوار، ج۲۷، ص۲۳۴، باب ۱۰، حدیث ۴۷.
↑ وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۲۸، باب ۱۵ (باب تحریم کل مسکر).
↑ وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۲۷، باب ۱۵ (باب تحریم کل مسکر).
↑ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۳۶۴، باب ۴۷، (باب فی صحه التوبه من الکبائر).

[1] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۸، ص۵۸، باب ۲۱، حدیث ۷۵.

[2] بحارالانوار، ج۸، ص۴۰، باب ۲۱، حدیث ۲۵

[3] میزان‌الحکمه، محمدی ری‌شهری، ج۲، ص۱۴۷۳، شماره ۹۴۸۹، دارالحدیث، (۵ جلدی)

[4] بحارالانوار، ج۲۷، ص۲۳۴، باب ۱۰، حدیث ۴۷.

[5] وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۲۸، باب ۱۵ (باب تحریم کل مسکر).

[6] وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۲۷، باب ۱۵ (باب تحریم کل مسکر).

[7] مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۳۶۴، باب ۴۷، (باب فی صحه التوبه من الکبائر).

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
-{{شاخه
- | شاخه اصلی = ادیان و مذاهب
- |شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
- |شاخه فرعی۲ = عقاید شیعه
- |شاخه فرعی۳ =
-}}
 {{سوال}}
-در مورد شفاعت اهل بيت در قيامت توضیح دهید. چه کساني به اين شفاعت مي رسند؟
+چه کسانی مورد شفاعت واقع می‌شوند؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-کلمه شفاعت از ريشه شفع به معني جفت و ضميمه کردن چيزي به مثل خودش گرفته شده است. مفهوم شفاعت بر محور دگرگوني و تغيير موضوع به شفاعت شونده دور مي زند يعني شخص شفاعت شونده موجباتي فراهم مي سازد که از يک وضع نامطلوب و درخور کيفر بيرون آمده و به وسيله ارتباط با شفيع، خود را در وضع مطلوبي قرار دهد که شايسته و مستحق بخشودگي گردد. آيات شفاعت به خوبي نشان مي دهد که مسأله شفاعت از نظر منطق اسلام يک موضوع بي قيد و شرط نيست بلکه قيود و شرايطي دارد مثلاً از نظر جرمي که درباره آن شفاعت مي شود شرايطي هست و از طرفي، شخص شفاعت شونده و شخص شفاعت کننده هم بايد شرايطي داشته باشند.
+در روایات و برخی از آیات، شرایط وقوع شفاعت، به صورت سلبی، بیان شده است؛ یعنی داشتن برخی خصلت‌ها و انجام برخی رفتارها موجب می‌شود که شخص از شفاعتِ شفاعت‌کنندگان محروم شود که عمده این روایات و شرایط را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
-کساني که معتقد به اصل شفاعت هستند، باید شرايط آن را فراهم سازند. شرایط شفاعت عبارتند از:
+== توحید و عدم شرک ==
-از گناهاني همانند ظلم که به طور کلّي از دايره شفاعت بيرون شمرده شده بپرهیزند زیرا طبق قرآن {{قرآن|مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلَا شَفِيعٍ يُطَاعُ|ترجمه=برای ستمکاران دوستی وجود ندارد، و نه شفاعت کننده‌ای که شفاعتش پذیرفته شود.|سوره=غافر|آیه=۱۸}}، و برنامه خود را از يک دگرگوني عميق و همه جانبه در وضع خويش شروع کنند و براي رسيدن به مقام ارتضاء و برقرار ساختن عهد الهي از گناه توبه کنند. و يا حداقل در آستانه توبه قرار گيرند، خلافکاري و شکستن قوانين الهي را متوقف سازند و يا لااقل تقليل دهند و ايمان به خدا و دادگاه بزرگ رستاخيز را در خود زنده نگهدارند و قوانين و مقرّرات او را محترم بشمارند و از طرفي براي برقرار ساختن پيوند ميان خود و شفاعت کننده، از صفات او اقتباس کنند و يک نوع سنخيت هر چند ضعيف ميان خود و او برقرار سازند.<ref>مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ۱/۲۳۶، دار الکتب الإسلاميه ۱۳۷۴.</ref>
+توحید و عدم شرک، شرط شفاعت است. از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که «شفاعت اختصاص به گروه مؤمنین از اهل توحید دارد و اهل شک و شرک و نیز اهل کفر و عناد از آن محروم‌اند.»<ref>بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۸، ص۵۸، باب ۲۱، حدیث ۷۵.</ref> در قرآن نیز تأکید شده است بر اینکه شرک گناهی نابخشودنی است. {{قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَك بِهِ…|ترجمه=محققاً خدا گناه شرک را نخواهد بخشید|سوره=نساٰء(۴)|آیه=۴۸}}
-منظور ما از شفاعت همان شفاعتي است که عذاب روز قيامت را از گناه کاران بر مي دارد، حال بايد ديد اين شفاعت از چه شفيعاني سر مي زند؟ و در چه زماني تحقق مي يابد؟ و در حق چه کساني جاري مي شود؟ از روايات پيامبر و اهل بيت، شفاعت رسول اکرم(ص) و اهل بيت و قرآن و ملائکه و مؤمنين و خويشاوندان استفاده ميشود، يعني خداوند به آنها اذن و حق شفاعت داده است.
+== اعتقاد به شفاعت ==
-==زمان شفاعت==
+اعتقاد به شفاعت، شرط بهره‌مندی از شفاعت است. [[امام رضا(ع)]] از [[امام علی(ع)]] نقل می‌کند: مَنْ کَذَّبَ بِشَفَاعَه رَسُولِ اللَّهِ(ص) لَمْ تَنَلْه؛<ref>بحارالانوار، ج۸، ص۴۰، باب ۲۱، حدیث ۲۵</ref>کسی که شفاعت پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) را انکار کند، در قیامت از آن بهره نخواهد داشت؛ و نیز از پیامبر(ص) رسیده است که: شَفاعَتِی یَومَ القِیامَه حَقٌّ، فَمَن لَم یُؤمِنْ بها لَم یَکُن مِن أهلِها؛<ref>میزان‌الحکمه، محمدی ری‌شهری، ج۲، ص۱۴۷۳، شماره ۹۴۸۹، دارالحدیث، (۵ جلدی)</ref> شفاعت من برای امت در قیامت حق است و کسی که اعتقاد به آن نداشته باشد، اهل شفاعت من نخواهد بود.
-شفاعت در قيامت تنها در عذاب دوزخ مؤثر است. اما کمک پیامبر(ص) و ائمه(ع) در ناگواري هاي پیش از آن، مانند قبض روح و برزخ و سؤال قبر، ربطي به شفاعت ندارد، بلکه اختیار و امکانی است که خدا به ايشان داده است.<ref>طباطبائي، محمد حسين، الميزان، ترجمه محمد باقر موسوي همداني ۱/۲۶۳، دفتر انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ۱۳۷۴ش.</ref>
-همچنین پيامبر اکرم(ص) فرموده است: «من در روز قيامت شفاعت مي کنم و شفاعتم پذيرفته مي شود، و علي هم شفاعت مي کند و شفاعت او نيز پذيرفته مي شود و اهل بيت من نيز شفاعت مي کنند و شفاعت آنان هم پذيرفته مي شود.<ref>ابن شهر آشوب محمّدبن علي، مناقب آل ابي طالب ۲/۱۵، المکتبه الحيدريه النجف الأشرف، ۱۳۷۶.</ref>
+== عدم دشمنی و عداوت با اهل بیت(ع) ==
-امام صادق(ع) می‌فرمایند: «در روز قيامت ما براي شيعيان گناهکارمان شفاعت مي کنيم، امّا نيکوکاران را خدا نجات داده است.»<ref>صدوق محمّد، خصال، ص۶۲۴، منشورات جماعه المدرسين في الحوزه العلميه في قم، ۱۴۰۳ق.</ref>
+دشمنی با اهل بیت(ع) مانع شفاعت است. [[امام باقر(ع)]] می‌فرماید: لَوْ أَنَّ کُلَّ مَلَکٍ خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ کُلَّ نَبِیٍّ بَعَثَهُ اللَّهُ وَ کُلَّ صِدِّیقٍ وَ کُلَّ شَهِیدٍ شَفَعُوا فِی نَاصِبٍ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ أَنْ یُخْرِجَهُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ مِنَ النَّارِ مَا أَخْرَجَهُ اللَّهُ أَبَداً وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ ماکِثِینَ فِیهِ أَبَدا؛<ref>بحارالانوار، ج۲۷، ص۲۳۴، باب ۱۰، حدیث ۴۷.</ref> اگر همه فرشتگانی که خدا آفریده است و تمام پیامبرانی که مبعوث نموده است و همه راستگویان و شهدای راه خدا، برای کسی که دشمنی با اهل بیت(ع) دارد، شفاعت کنند تا او را خداوند از آتش نجات دهد، هرگز خداوند وی را از جهنم بیرون نخواهد کرد چون خودش فرموده است که آنان در جهنم برای همیشه باقی می‌مانند.
-==افرادی که مشمول شفاعت می‌شوند==
+== سبک نشمردن نماز ==
-امّا شفاعت در حق چه کساني اتفاق می‌افتد؟ علاّمه طباطبایی بعد از بحث طولاني مي گويد: «شفاعت وسيله نجات گناهکاران از اصحاب يمين است، در قرآن می فرماید: {{قرآن|إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ|ترجمه=اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی می‌شوید پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را می‌پوشانیم|سوره=نساء(۴)|آیه۳۱=}} منظور آيه اين است که گناهان صغيره را خدا مي آمرزد و احتياجي به شفاعت ندارد، پس مورد شفاعت آن عدّه از اصحاب يمين اند، که گناهان کبيره از آنان تا روز قيامت باقي مانده، و به وسيله توبه و يا اعمال حسنه ديگر از بين نرفته است، هم چنان که رسول خدا فرمود: شفاعتم تنها مربوط به اهل کبائر از امتم است، و امّا نيکوکاران هيچ ناراحتي ندارند.»<ref>علامه طباطبائي محمد حسين، الميزان ترجمه سيد محمّد باقر موسوي همداني ۱/۲۸۴، پيشين.</ref>
-امام باقر(ع) و صادق(ع) فرمودند: «به خدا سوگند ما از شيعيان گناهکارمان شفاعت مي کنيم، تا دشمنان ما آنها را ببينند و بگويند، {{قرآن|فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ|١٠٠|وَلَا صَدِيقٍ حَمِيمٍ|١٠١|فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ|١٠٢|ترجمه=و اكنون ما را نه شفيعانى است. و نه دوست مهربانى. كاش بار ديگر به دنيا باز گرديم تا از مؤمنان گرديم.|سوره=شعراء(۲۶)|آیه=۱۰۰-۱۰۳}}.»<ref>شيخ حر عاملي محمّد بن الحسن، الفصول المهمه في اصول الائمه، ص۳۶۱، مؤسسه معارف اسلامي امام رضا(ع) ، ۱۴۱۸ق.</ref>
+سبک شمردن نماز مانع شفاعت است: [[امام صادق(ع)]] از رسول الله(ص) نقل می‌فرماید: لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِهِ فَلَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛<ref>وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۲۸، باب ۱۵ (باب تحریم کل مسکر).</ref>شفاعت من نمی‌رسد به کسی که نمازش را خفیف شمارد و فردای قیامت چنین شخصی در کنار حوض، بر من وارد نمی‌شود، بخدا قسم که نمی‌شود.
-رسول خدا(ص) فرمود: هنگامي که در مقام محمود (مقام شفاعت) قرار گيرم، براي آن افراد از امّتم که مرتکب گناهان بزرگ شده اند شفاعت مي کنم و خداي متعال شفاعتم را درباره آنان مي پذيرد، به خدا سوگند براي کساني که ذرّيه و فرزندان مرا آزار کرده باشند شفاعت نمي کنم.<ref>شيخ حر عاملي محمّد بن الحسن، الفصول المهمه في اصول الائمه، ص۳۶۰، پيشين.</ref>
+== پرهیز از شرب مسکرات ==
+نوشیدن مسکرات موجب محرومیت از شفاعت است. [[پیامبر اکرم(ص)]] می‌فرماید: ِ وَ لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنْ شَرِبَ الْمُسْکِرَ وَ لَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛<ref>وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۲۷، باب ۱۵ (باب تحریم کل مسکر).</ref>نوشنده شراب و مسکرات از شفاعت من دور است و حق ورود بر من در کنار حوض را ندارد. این حدیث که در مورد سبک شمردن نماز و شرب مسکر از پیامبر(ص) صادر شده و با قسم نیز تأکید شده است کنایه از این است که در فردای قیامت وقتی که پیامبر(ص) کنار حوض در مقام شفاعت امت قرار دارد، این افراد امکان ورود در آن را ندارند تا بتوانند از شفاعت حضرت بهره‌مند شوند.
+== احتراز از ظلم و ستم ==
+ظالم و ستمگر از شفاعت محروم است. طبق آیه صریح قرآن، شخصی که اهل ظلم است در روز قیامت هیچ یاور و شفیعی نخواهد داشت{{قرآن|مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَلَا شَفِیعٍ یُطَاعُ|ترجمه=ستمکاران را هیچ یار گرم و دلسوز و یاوری که شفاعتش پذیرفته شود نخواهد بود.|سوره=غافر(۴۰)|آیه=۱۸}}. پیامبر اکرم(ص) نیز می‌فرماید: وَ أَمَّا شَفَاعَتِی فَفِی أَصْحَابِ الْکَبَائِرِ مَا خَلَا أَهْلَ الشِّرْکِ وَ الظُّلْم‏؛<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۳۶۴، باب ۴۷، (باب فی صحه التوبه من الکبائر).</ref> شفاعت من برای اهل گناهان کبیره، ذخیره شده است؛ غیر از کسانی که اهل شرک و ظلم هستند.
-از امام صادق(ع) نقل است: به خدا سوگند که شيعيان خود را شفاعت مي کنيم، به خدا سوگند، آنان را شفاعت مي کنيم، تا اين که اهل جهنم مي گويند: پس براي ما شفاعت کنندگاني نيست....<ref>ابن شهر آشوب محمّد بن علي، مناقب آل ابي طالب ۲/۱۴، المکتبه الحيدريه، النجف الأشرف، ۱۳۷۶.</ref>
-{{پایان پاسخ}}
 {{مطالعه بیشتر}}
-==مطالعه بيشتر==
-۱ـ تفسير الميزان، ترجمه سيد محمّد باقر موسوي همداني.
-۲ـ تفسير نمونه، ناصر مکارم شيرازي.
-۳ـ الفصول المهمه في اصول الائمه، شيخ حرّ عاملي.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
-==منابع==
-<references />
+== منابع ==
+{{پانویس|۲}}
+{{شاخه
+ | شاخه اصلی= ادیان و مذاهب
+ | شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
+ | شاخه فرعی۲ = عقاید شیعه
+ | شاخه فرعی۳ =
+}}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
   | لینک‌دهی =
   | ناوبری =
-  | نمایه =
+  | نمایه =شد
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+ | بازبینی = شد
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
+  | اولویت =ج
   | کیفیت = د
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:شفاعت]]