آزمایش همه انسان‌ها

سؤال

با توجه به اشاره قرآن درباره آزمايش همه بندگان، خواستم بدانم خداوند چگونه بندگانش را آزمايش مي كند؟

همه انسان‎ها در همه حال در معرض امتحان الهی هستند و باید نسبت به هر حادثه‌ای اين احتمال را بدهد که ممکن است آن حادثه يکي از امتحانات الهي باشد. با اين ديد، هر کس می‎تواند به موارد فراوانی در زندگی‎اش پی ببرد که جزء امتحانات الهی به حساب می‎آيد. امتحانات الهي نوعا به گونه‎اي هستند که ما از امتحان بودنشان مطلع نمی‎شويم. چون در غير اين صورت امتحان نبود. چون اگر ما می‎دانستيم که اين حادثه امتحان الهی است مسلما به گونه‎ای ديگر عمل می‎کرديم.

سنت امتحان يک سنت ثابت الهی است که هيچ انسانی از آن استثنا نشده است. قرآن مجيد، با اشاره به امتحان عمومی انسان‎ها، می‎فرمايد: ﴿أحسب الناس أن يتركوا أن يقولوا آمنّا و هم لا يفتنون؛ آيا مردم گمان مي كنند بدون امتحان رها مي شوند، نه هرگز، بلكه همگي بايد امتحان دهند.﴾ هر چند که شکل و کيفيت امتحان ممکن است متفاوت باشد، بعضی مشکل، بعضی آسان؛ برخی جانی، برخی مالی و ... در آيات قرآن كريم به نمونه‎هايی از اموری كه انسان با آنها امتحان می‎شود اشاره شده، از قبيل: ترس، گرسنگی، زيان‎های مالی و مرگ و…

موارد آزمون الهی

هر فردی و هر گروه و جمعيتّي به نوعی در اين سنّت الهی شريك و سهيم‎اند و امتحانات خداوند در شکل‎های گوناگون به سراغ آنها می‎آيد.

﴿ولنبلُوَنّكُمْ بشيءٍ مِن الخَوْفِ و الجوُع و نقصٍ من الاموالِ والأَ نْفسِ و الثّمراتِ و بشّرالصابرين؛ قطعاً همه شما را با چيزي از ترس، گرسنگي، زيان مالي و جاني و كمبود محصولات, آزمايش مي كنيم و بشارت ده به استقامت كنندگان.﴾

وسايل آزمايش خداوند منحصر به اين‎ها نيست بلكه امور ديگری نيز در قرآن به عنوان وسيله امتحان آمده است، مانند فرزندان، پيامبران و دستورات خداوند، حتّی بعضي از خواب‎ها ممكن است از وسايل آزمايش باشد. ﴿و نبلوكم بالشرو الخير؛ شرور و خيرها نيز از آزمايش هاي الهي محسوب مي شوند﴾ بنابراين، مواردی كه در آيه شمرده شده جنبه انحصاری ندارد. هر چند از نمونه‎های روشن و زنده آزمايش‎های الهی است.

گروهی در محيط‎هايی قرار می‎گيرند كه از هر نظر آلوده است و وسوسه‎های فساد از هر طرف آنها را احاطه می‎كند، امتحان بزرگ آنها اين است كه در چنين جو و شرايطی همرنگ محيط نشوند و اصالت و پاكي خود را حفظ كنند. گروهي در فشار محروميت‎ها قرار می‎گيرند، در حالی كه می‎بينند اگر حاضر به معاوضه‎كردن سرمايه‎های اصيل وجود خود باشند، فقر و محروميت به سرعت در هم می‎شكند، اما به بهای از دست دادن ايمان و تقوی و آزادگی و عزت و شرف و همين آزمون آنها است. گروهی ديگر برعكس، غرق در نعمت می‎شوند و امكانات مادّی از هر نظر در اختيارشان قرار مي‎گيرد، آيا در چنين شرايطی، قيام به وظيفه شكر نعمت می‎كنند؟ يا غرق در غفلت و غرور و خودخواهی و خودبينی، غرق در لذّات و شهوات و بيگانگی از جامعه و از خويشتن می‎شوند؟!

مطالعه بيشتر

۱. تفسير نمونه ذيل آيات ۱ سوره عنكبوت، آيه ۱۵۵ سوره بقره، انبياء آيه ۳۵، دارلكتب الاسلاميه، بقلم جمعي از نويسندگان.

۲. امتحان عامل تکامل، حسين شفاهی.