کاربر:Rezapour/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
===مهاجرت به سرزمین موعود=== | ===مهاجرت به سرزمین موعود=== | ||
حضرت موسی به میقات رفت.<ref>سوره اعراف، آیه۱۴۲.</ref> بنی‌اسرائیل در نبود موسی(ع) گوساله‌ای از طلا ساخته و آن را پرستیدند.<ref>سوره اعراف، آیه۱۴۸.</ref> موسی(ع) پس از دیدن [[گوساله سامری|گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل]] دو لوحی که در [[طور سینا]] بر او نازل شده بود را از | حضرت موسی به میقات رفت.<ref>سوره اعراف، آیه۱۴۲.</ref> بنی‌اسرائیل در نبود موسی(ع) گوساله‌ای از طلا ساخته و آن را پرستیدند.<ref>سوره اعراف، آیه۱۴۸.</ref> موسی(ع) پس از دیدن [[گوساله سامری|گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل]] دو لوحی که در [[طور سینا]] بر او نازل شده بود را از عصبانیت بر زمین زد و شکست.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۸۸.</ref> خداوند نیز بنی‌اسرائیل را مواخذه کرد.<ref>سوره اعراف، آیه۱۵۲.</ref> مجازات بنی‌اسرائیل چنین بود که به آنها امر شد یکدیگر را بکشند<ref>سوره بقره، آیه۵۴.</ref> و پس از کشته شدن بسیاری از بنی‌اسرائیل، توبه آنها پذیرفته شد.<ref>حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۱۸.</ref> همچنین حضرت موسی(ع) به همراه هفتاد نفر برگزیده از بنی‌اسرائیل به میقات رفت.<ref>سوره اعراف، آیه۱۵۵.</ref>{{یادداشت|برخی این میقات را همان میقات چهل روزه دانسته‌اند (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۳۴۲-۳۴۳.) و برخی معتقدند میقات دیگری بوده است.(ملاحویش، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۴۳۱- ۴۳۲)}} برخی از این افراد، ایمان به خداوند را مشروط به دیدن او کردند.<ref>سوره بقره، آیه ۵۵.</ref> خداوند بر این افراد، عذاب نازل کرده و آنها کشته شدند<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۱، ص۱۰۵.</ref> موسی(ع) خطاب به خداوند می‌گوید: «آيا ما را بخاطر آنچه نابخردان ما انجام دادند، هلاک می‌سازی».<ref>سوره اعراف، آیه۱۵۵.</ref> و در نهایت خداوند آنها را زنده کرد.<ref>سوره بقره، آیه۵۶.</ref> | ||
[[پرونده:سرگردانی_یهود_در_بیابان._تابلو_فرش.jpg|پیوند=link=Special:FilePath/سرگردانی_یهود_در_بیابان._تابلو_فرش.jpg|بندانگشتی|فرش دستباف مربوط به وقایع [[بنی‌اسرائیل]] در صحرای سینا.]] | [[پرونده:سرگردانی_یهود_در_بیابان._تابلو_فرش.jpg|پیوند=link=Special:FilePath/سرگردانی_یهود_در_بیابان._تابلو_فرش.jpg|بندانگشتی|فرش دستباف مربوط به وقایع [[بنی‌اسرائیل]] در صحرای سینا.]] | ||
حضرت موسی(ع) از خداوند برای بنی‌اسرائیل آب طلب کرد و خداوند به او دستور داد عصایش را بر سنگی بزند؛ دوازده چشمه از آن سنگ جاری شد و هر یک از قبائل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل چشمه‌ای مخصوص خود داشت.<ref>سوره بقره، آیه۶۰.</ref> بنی‌اسرائیل | براساس آیات قرآن، حضرت موسی(ع) از خداوند برای بنی‌اسرائیل آب طلب کرد و خداوند به او دستور داد عصایش را بر سنگی بزند؛ دوازده چشمه از آن سنگ جاری شد و هر یک از قبائل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل چشمه‌ای مخصوص خود داشت.<ref>سوره بقره، آیه۶۰.</ref> برخی این داستان و معجزه موسی(ع) را در زمان آوراگی در بیابان<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۱۱.</ref> و برخی برای پیش از آن دوران دانسته‌اند.<ref>طالقانی، پرتوی از قرآن، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۷۱.</ref> | ||
بنی‌اسرائیل در راه رسیدن به سرزمین مقدس که به آنها وعده داده شده بود، به انسان‌های تنومند و قدرتمندی رسیدند که باید به جنگ آنها می‌رفتند.<ref>مفاتیح الغیب، ج۱۱، ص۳۳۳.</ref> بنی‌اسرائیل از جنگ سرباز زده و خطاب به موسی(ع) گفتند تو و خدایت به جنگ آنها بروید، ما همین‌جا می‌مانیم.<ref>سوره مائده، آیه۲۴.</ref> خداوند ورود به سرزمین موعود را برای چهل سال بر آنان حرام کرد.<ref>سوره مائده، آیه۲۶.</ref> و آنان به چهل سال آوارگی محکوم شدند.<ref>سوره مائده، آیه۲۶.</ref> در دوران آوارگی مشکلاتی برای بنی‌اسرائیل پدید آمد که خداوند آنها را حل کرد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۶۱.</ref> خداوند ابر را سایبان آنها قرار داد<ref>سوره بقره، آیه۵۷.</ref> و برای رفع گرسنگی آنها «[[من و سلوی|مَنّ و سَلوی]]» فرستاد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۶۱.</ref> | |||
===وفات=== | ===وفات=== | ||
حضرت موسی(ع) در دوران آوارگی در بیابان<ref>ثعلبی نیشابوری، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۵.</ref> و در سن صد و بیست سالگی<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۷۷.</ref> وفات یافت. درگذست حضرت موسی(ع) را حدود هفده قرن پیش از میلاد مسیح دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱۴، ص۲۷۶.</ref> | حضرت موسی(ع) در دوران آوارگی در بیابان<ref>ثعلبی نیشابوری، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۵.</ref> و در سن صد و بیست سالگی<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۷۷.</ref> وفات یافت. درگذست حضرت موسی(ع) را حدود هفده قرن پیش از میلاد مسیح دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱۴، ص۲۷۶.</ref> | ||
نسخهٔ ۶ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۰۱
زندگینامه
حضرت موسی(ع)، فرزند عمران از نسل لاوی بن یعقوب خوانده شده است.[۱] نام پدرش در تورات، عمرام است که در لهجه عرب به‌صورت عمران درآمده و در نزد مسلمانان نیز عمران است.[۲] ولادت حضرت موسی(ع) حدود ۲۵۰ سال پس از وفات حضرت ابراهیم بود.[۳]
براساس تورات، فرعون از ترس قدرت یافتن بنی‌اسرائیل و اتحاد آنان با دشمنان فرعون، دستور کشتار را صادر کرد.[۴] ناصر مکارم شیرازی، از مفسران شیعه معتقد است بر اساس آیات قرآن، فرعون برای تضعیف بنی‌اسرائیل، دستور به کشتن فرزندان پسر آنها داده بود.[۵] برخی مفسران علت‌های دیگری برای قتل فرزندان پسر بنی‌اسرائیل مانند خواب دیدن فرعون[۶] یا توصیه کاهنان را مطرح کرده‌اند.[۷] موسی(ع) در این دوره که فرعون دستور داده بود فرزندان پسر بنی‌اسرائیل را بکشند و دختران آنان را به اسارت بگیرند، متولد شد.[۸]
تولد و کودکی تا فرار از مصر
بعد از تولد حضرت موسی(ع)، بنابر آیات قرآن، خدا به مادر او (یوکابد[۹]) وحی کرد که فرزند خود را شیر بده و زمانی که ترس از جانش داشتی،[۱۰] او را در صندوقچه‌ای بگذار[۱۱] و در رود رها کن و نگران نباش و نترس.[۱۲] خداوند به مادر موسی نوید داد که او را به تو برمی‌گردانیم و همچنین او را از پیامبران قرار خواهیم داد.[۱۳] قرآن مادر موسی را نگران توصیف می‌کند که خداوند به او قوت قلب داد تا ایمانش برقرار بماند و رازش را آشکار نسازد.[۱۴]
بر اساس آیات قرآن و تفاسیر اسلامی، مادر موسی پس از شیر دادن به فرزندش (بنابر تورات، در مدت سه ماه[۱۵]) از خطرات احتمالی درباره فرزندش ترسید، او را در صندوقچه‌ای گذاشت و در رود انداخت[۱۶] و دخترش را به دنبال صندوقچه فرستاد.[۱۷] فردی از خانواده فرعون، موسی را از آب گرفت.[۱۸] (تورات این فرد را دختر فرعون معرفی می‌کند.[۱۹]) همسر فرعون (آسیه[۲۰])، موسی را نور چشم خود و فرعون خواند و امید داشت که برای او نفعی داشته باشد یا حتی او را به فرزندی قبول کنند.[۲۱] پس از نجات موسی(ع) از رود، او شیر هیچ زنی را قبول نکرد تا اینکه به پیشنهاد خواهر موسی، مادرش را آوردند و اینچنین موسی به نزد مادرش بازگشت.[۲۲] ناصر مکارم شیرازی با استناد به آیات قرآن معتقد است که موسی در خانه و در کنار خانواده خود بزرگ شد و گاه به نزد همسر فرعون برده می‌شد.[۲۳] مکارم شیرازی همچنین از گفتار فرعون خطاب به موسی: «آیا تو را در کودکی نزد خودمان پرورش ندادیم؟»[۲۴] برداشت کرده است که موسی حداقل دوره‌ای در کاخ فرعون زندگی کرده است.[۲۳] براساس تورات نیز موسی در کودکی نزد مادرش بوده و زمانی که بزرگ شد به کاخ فرعون رفت.[۲۵]
موسی در بزرگسالی در ماجرای درگیری میان فردی از بنی‌اسرائیل و یک مصری (قِبطی)، با زدن یک مشت، فرد مصری را کشت.[۲۶] پس از این ماجرا، مأموران فرعون تصمیم به قتل او گرفتند[۲۷] و او برای فرار، از مصر خارج شد.[۲۸]
زندگی در مدین، پیامبری و بازگشت به مصر
موسی پس از درگیری با مرد قبطی و کشتن وی، برای در امان ماندن از مأموران حکومتی، به مدین فرار کرد.[۲۹] در آنجا به دو دختر چوپان، کمک کرد که به حیوانات‌شان آب دهند.[۳۰] پدر این دختران -که در قرآن و روایات حضرت شعیب دانسته شده-،[۳۱] پس از اطلاع، موسی(ع) را فراخواند[۳۲] و پس از اطلاع از داستان موسی[۳۳]، و به پیشنهاد یکی از دخترانش به موسی پیشنهاد کار و ازدواج با دخترش داد.[۳۴] در نهایت موسی در مدین ماند، با دختر شعیب ازدواج کرد و چوپانی گوسفندان او را بر عهده گرفت.[۳۵] بنابر آنچه در قرآن و تفاسیر شیعه آمده، موسی ده سال در مدین، در کنار شعیب زندگی کرد و به چوپانی پرداخت.[۳۶] او در مسیر بازگشت از مدین به مصر[۳۷] آتشی از سوی طور دید و به خانواده‌اش گفت می‌رود تا خبری یا بخشی از آتش را بیاورد.[۳۸]. موسی به پیش آتش رفت، از سمت راست آنجا و از میان درختی ندا آمد: ای موسی! منم خداوند، پروردگار جهانیان[۳۹] تنها من را بپرست و نماز را برای من بپادار.[۴۰] موسی در طور سینا، برگزیده شد[۴۱] و خداوند به موسی دستور داد عصایش را بیندازد،[۴۲] آنگاه عصا تبدیل به مار شد.[۴۳] به او دستور داده شد نترسد و آن را بردارد، و آن عصا به حالت اولیه خود بازگشت.[۴۴] همچنین دستور داده شد که دستش را در گریبانش فرو ببرد که دستش روشن شد.[۴۵] انجام این معجزات توسط موسی در کوه طور، برای آمادگی موسی جهت انجام آنها در نزد فرعون دانسته شده است.[۴۶]
آغاز دعوت تا خروج بنی‌اسرائیل از مصر
بنابر آیات قرآن، موسی به همراه برادرش هارون به نزد فرعون رفته[۴۷] و خواستار رهایی بنی‌اسرائیل شدند.[۴۸] موسی معجزه مار شدن عصا و همچنین ید بیضا را برای فرعون و اطرافیانش آورد تا حرف او را قبول کنند،[۴۹] اما فرعونیان او را به ساحر بودن متهم کردند.[۵۰] در نهایت مجلسی برای هم‌آوردی موسی با ساحران ترتیب داده شد، موسی(ع) سحر ساحران را از بین برد و ساحران ایمان آوردند.[۵۱] با این حال فرعون تسلیم خواسته موسی(ع) نشد و بلاهایی بر مصریان نازل شد.[۵۲] خداوند به موسی دستور داد به همراه بنی‌اسرائیل شبانه مصر را ترک کنند.[۵۳] پس از خروج بنی‌اسرائیل، فرعون با نیروهایش به دنبال بنی‌اسرائیل رفتند.[۵۴] بنی‌اسرائیل از یک طرف به‌وسیله دریا و از طرف دیگر توسط سپاه فرعون محاصره شدند.[۵۵] حضرت موسی(ع) به دستور خداوند عصای خود را بر دریا زد و راهی میان آب باز شد.[۵۶] بنی‌اسرائیل نجات یافتند.[۵۷] اما فرعونیان در آب غرق شدند.[۵۸]
مهاجرت به سرزمین موعود
حضرت موسی به میقات رفت.[۵۹] بنی‌اسرائیل در نبود موسی(ع) گوساله‌ای از طلا ساخته و آن را پرستیدند.[۶۰] موسی(ع) پس از دیدن گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل دو لوحی که در طور سینا بر او نازل شده بود را از عصبانیت بر زمین زد و شکست.[۶۱] خداوند نیز بنی‌اسرائیل را مواخذه کرد.[۶۲] مجازات بنی‌اسرائیل چنین بود که به آنها امر شد یکدیگر را بکشند[۶۳] و پس از کشته شدن بسیاری از بنی‌اسرائیل، توبه آنها پذیرفته شد.[۶۴] همچنین حضرت موسی(ع) به همراه هفتاد نفر برگزیده از بنی‌اسرائیل به میقات رفت.[۶۵][یادداشت ۱] برخی از این افراد، ایمان به خداوند را مشروط به دیدن او کردند.[۶۶] خداوند بر این افراد، عذاب نازل کرده و آنها کشته شدند[۶۷] موسی(ع) خطاب به خداوند می‌گوید: «آيا ما را بخاطر آنچه نابخردان ما انجام دادند، هلاک می‌سازی».[۶۸] و در نهایت خداوند آنها را زنده کرد.[۶۹]
براساس آیات قرآن، حضرت موسی(ع) از خداوند برای بنی‌اسرائیل آب طلب کرد و خداوند به او دستور داد عصایش را بر سنگی بزند؛ دوازده چشمه از آن سنگ جاری شد و هر یک از قبائل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل چشمه‌ای مخصوص خود داشت.[۷۰] برخی این داستان و معجزه موسی(ع) را در زمان آوراگی در بیابان[۷۱] و برخی برای پیش از آن دوران دانسته‌اند.[۷۲]
بنی‌اسرائیل در راه رسیدن به سرزمین مقدس که به آنها وعده داده شده بود، به انسان‌های تنومند و قدرتمندی رسیدند که باید به جنگ آنها می‌رفتند.[۷۳] بنی‌اسرائیل از جنگ سرباز زده و خطاب به موسی(ع) گفتند تو و خدایت به جنگ آنها بروید، ما همین‌جا می‌مانیم.[۷۴] خداوند ورود به سرزمین موعود را برای چهل سال بر آنان حرام کرد.[۷۵] و آنان به چهل سال آوارگی محکوم شدند.[۷۶] در دوران آوارگی مشکلاتی برای بنی‌اسرائیل پدید آمد که خداوند آنها را حل کرد.[۷۷] خداوند ابر را سایبان آنها قرار داد[۷۸] و برای رفع گرسنگی آنها «مَنّ و سَلوی» فرستاد.[۷۹]
وفات
حضرت موسی(ع) در دوران آوارگی در بیابان[۸۰] و در سن صد و بیست سالگی[۸۱] وفات یافت. درگذست حضرت موسی(ع) را حدود هفده قرن پیش از میلاد مسیح دانسته‌اند.[۸۲]
- ↑ ملاحویش، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۲، ص۳۹۴.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۲۱۸۰.
- ↑ التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج11، ص: ۲۰۶.
- ↑ خروج، فصل اول، آیه۹ -۱۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۱۲-۱۳.
- ↑ جرجانی، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ۱۳۷۷ش، ج۷، ص۱۵۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۷۵.
- ↑ بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۵، ص۱۴۷.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۵۱.
- ↑ سوره قصص، آیه۷.
- ↑ سوره طه، آیه۳۸.
- ↑ طباطبایی ، المیزان فی تفسیر القران ،۱۳۹۳ق ، ج۱۶ ،ص۱۰.
- ↑ سوره قصص، آیه۷.
- ↑ سوره قصص، آیه۱۰.
- ↑ کتاب خروج، فصل دو، آیه ۳.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۰، ص۲۰۷.
- ↑ سوره قصص، آیه۱۱.
- ↑ سوره قصص، آیه ۸.
- ↑ خروج، فصل۲، آیه۹.
- ↑ ملاحویش، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۶، ص۲۳۹.
- ↑ سوره قصص، آیه۹.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۱۳.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۶.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۱۸.
- ↑ خروج، فصل دوم، آیات۹-۱۰.
- ↑ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ سوره قصص، آیه ۲۰.
- ↑ سوره قصص، آیه ۲۱.
- ↑ طالقانی، پرتوى از قرآن، ۱۳۶۲ش، ج۳، ص۸۸.
- ↑ سوره قصص، آیه ۲۴.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۱۳۸.
- ↑ سوره قصص، آیه۲۵.
- ↑ سوره قصص، آیه۲۵.
- ↑ سوره قصص، آیه۲۷.
- ↑ سوره قصص، آیات۲۷-۲۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۷۲.
- ↑ طباطبایی ، المیزان فی تفسیر القران ،۱۳۹۳ق ،ج ۱۶ ،ص۳۱
- ↑ سوره نمل، آیه۷
- ↑ سوره قصص، آیه۳۰.
- ↑ سوره طه، آیه۱۴.
- ↑ سوره طه، آیه۱۳.
- ↑ سوره طه، آیه۱۹.
- ↑ سوره طه، آیه۲۰.
- ↑ سوره طه، آیه۲۱.
- ↑ سوره طه، آیه۲۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۷، ص۳۳۳.
- ↑ سوره شعراء، آیه۱۵.
- ↑ سوره شعراء، آیه۱۷.
- ↑ سوره شعراء، آیات۳۰-۳۳.
- ↑ سوره شعراء، آیه۳۴.
- ↑ سوره شعراء، آیات ۳۸- ۴۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۳۳.
- ↑ سوره شعراء، آیه۵۲.
- ↑ سوره شعراء، آیه۶۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۲۴۳.
- ↑ سوره شعراء، آیه۶۳.
- ↑ سوره شعراء، آیه۳۵.
- ↑ سوره بقره، آیه۵۰.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۴۲.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۴۸.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۸۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۵۲.
- ↑ سوره بقره، آیه۵۴.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۱۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۵۵.
- ↑ سوره بقره، آیه ۵۵.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۵۵.
- ↑ سوره بقره، آیه۵۶.
- ↑ سوره بقره، آیه۶۰.
- ↑ مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۱۱.
- ↑ طالقانی، پرتوی از قرآن، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۷۱.
- ↑ مفاتیح الغیب، ج۱۱، ص۳۳۳.
- ↑ سوره مائده، آیه۲۴.
- ↑ سوره مائده، آیه۲۶.
- ↑ سوره مائده، آیه۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۶۱.
- ↑ سوره بقره، آیه۵۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۶۱.
- ↑ ثعلبی نیشابوری، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۷۷.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱۴، ص۲۷۶.
خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/> یافت نشد.