وضعیت شیعیان با وجود وعده‌های الهی

سؤال

چرا شیعیان در دنیا در بدترین وضعیت به سر می‌برند در حالیکه خدا در قرآن فرموده که وارثان اصلی زمین بندگان صالح من هستند؟

وعده‌های الهی پیرامون حکومت جهانی صالحان در آیات و روایات بسیاری وجود دارد، و مراد از آن، حاکمیت صالحان در زمان ظهور و حکومت حضرت مهدی(عج) است. اما آسایش و بهرمندی گناه‌کاران از نعمت‌های ظاهری دنیا و سلطه آنان بر زمین، علامت و نشانه خوب‌بودن آن‌ها نیست. برخی نعمت‌ها در نتیجه تلاش و زحمات دنیایی این افراد است که انجام داده‌اند و به نتیجه رسیده‌اند. برخی دیگر نیز استدراج است.

در طرف مقابل بخشی از گرفتاری و مشکلات مسلمانان و شیعیان ممکن است به خاطر اعمال و رفتارهای خودشان و بیگانگی و فاصله گرفتن آنان از روح دین، دیانت و اسلام باشد و بلایا به نوعی کفاره گناهان آنان است. برخی از مشکلات آن‌ها نیز به جهت ظلم و ستم ستمگران و برخی به جهت اهمال و عملکرد خود آنان به وجود آمده است.

وعده حکومت صالحان

آیات بسیاری در قرآن کریم پیرامون حکومت جهانی صالحان وجود دارد، و مراد از آن، حاکمیت صالحان در عصر ظهور و حکومت جهانی امام زمان(عج) است:﴿و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر أن الارض یرثها عبادی الصالحون﴾؛ ما در زبور داود از پس ذکر (تورات) نوشته‌ایم که سرانجام، زمین را بندگان شایسته ما به ارث می‌برند و صاحب می‌شوند. آیات دیگری نیز به این وعده خداوند اشاره کرده‌اند.

روایات نیز بر این مسئله تأکید کرده‌اند: امام سجاد(ع) فرمود: قسم به خدا، شیعیانِ ما اهل بیت هستند که خدا این وعده ارث بردن زمین را در مورد آن‌ها به دست مردی از ما محقق می‌سازد و او مهدی این امّت است. او همان هست که رسول خدا(ص) فرمود: اگر روزی از دنیا باقی نمانده باشد، خدا آن روز را تا آن جا طولانی می‌کند که مردی از عترتم که نامش نام من است به ولایت رسیده و زمین را آن چنان که از ظلم و جور پر شده باشد، از عدل و قسط پر سازد. روایات دیگری نیز بر این مطلب دلالت دارند.

گناه‌کاران و رفاه در زندگی دنیایی

انسان گناه‌کار از سه حال خارج نیست:

• شخص گناه‌کار توبه می‌کند و بازمی‌گردد.
• خداوند بوسیله یک نشانه یا بلا او را آگاه می‌کند تا به هدایت باز گردد.
• شخص گناه‌کار شایستگی هیچ‌یک از این دو را ندارد. خدا به جای بلا، نعمت‌های ظاهری و به جای گرفتاری و تنگدستی، رفاه ظاهری به او می‌بخشد و این همان «عذاب استدراج» است؛ که در آیات قرآن به همین تعبیر ﴿والذین کذّبوا بایاتنا سَنتدرجهم من حیث لا یعلمون﴾ «کسانی که آیات ما را تکذیب کردند به زودی آنان را از آنجا که نمی‌دانند (و فکرش را هم نمی‌کنند) تدریجاً به سوی عذاب پیش می‌بریم».

لذا انسان باید به هنگام روی آوردن نعمت‌های الهی در صورت توبه نکردن، مراقب باشد، که نعمت ظاهری، «عذاب استدراج» نباشد.

گناه‌کارانی که دائم به ظلم و معصیت مشغول هستند و به ظاهر در خوشی و رفاه به سر می‌برند، این‌ها در واقع مقدمه عذاب آنها است که آن‌ها را به تدریج به سوی عذاب الهی پیش می‌برد، اما خودشان متوجه نمی‌شوند. آسایش و بهرمندی ستمگران و گناهکاران از نعمت‌های ظاهری دنیا و سلطهٔ آنان بر زمین، علامت و نشانهٔ خوب بودن آن‌ها یا بر خلاف عدالت الهی نیست بلکه در حقیقت گرفتار عذاب غفلت و مهلت و سقوط در پرتگاه بلای عظیم استدراج گردیده‌اند.

از طرفی هم مقتضای سنت الهی این نیست که هر کس در زمین به ظلم و ستم بپردازند او را فوراً گرفتار بلا و عذاب آسمانی نماید چه آن که در این صورت همه مجبور خواهند بود نه مختار.

البته باید به این نکته نیز توجه داشت که برخی نعمت‌ها در واقع در نتیجه تلاش و زحمات دنیایی این افراد است که انجام داده‌اند و ثمره‌اش را نیز به دست آورده‌اند.

مومنان و سختی در دنیا

امام علی(ع) می‌فرماید: «هیچ ملّتی از آغوش ناز و نعمت زندگی گرفته نشده مگر به واسطه گناهانی که انجام دادند، زیرا خداوند هرگز به بندگان خود ستم روا نمی‌دارد.»

اعمال انسان با نظام تکوین زندگی او، ارتباط و پیوند وجود دارد که اگر براساس اصول فطرت و قوانین آفرینش گام بردارند برکات الهی شامل حال آن‌ها می‌شود و هرگاه فاسد شوند زندگی آن‌ها به فساد و تباهی می‌گراید.

برخی مؤمنان خود سبب فرو فرستادن بلا از جانب خداوند هستند به این معنی که در طول زندگی لغزش‌هایی از آن‌ها سر می‌زند که مستوجب تنبیه است و خداوند به خاطر ایمان این اشخاص عذاب آن‌ها را در قالب بلا و در این دنیا فرو می‌فرستد و عذاب آن‌ها را به آخرت محوّل نمی‌کند و به این وسیله آن‌ها را از آلودگی پاک کرده و آماده برخوردار شدن از نعمت‌های اخروی می‌گرداند. در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: «هنگامی که بنده ای گناهانش افزون شود و اعمالی که آن را جبران کند نداشته باشد خداوند او را گرفتار اندوه می‌کند تا گناهانش را پاک کند».

از آیات و روایات اسلامی استفاده می‌شود بخشی از مصائب و سختی‌هایی که به انسان می‌رسد در حقیقت ابتلا و آزمایش الهی است، و خداوند نسبت به برخی انسان‌ها نعمت‌ها را به سختی تبدیل می‌کند و آن‌ها را به انواع بلاها و مشکلات دچار می‌سازد تا میزان ایمان آن‌ها مشخص شود. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیء مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْص مِّنَ الاَمْوَالِ وَ الاَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّـبِرِینَ﴾ «قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و میوه‌ها آزمایش می‌کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان.»

بخشی از مشکلات هم به خاطر ظلم و ستم ستمگران است که در این صورت و با تحمل مظلومیت‌های ناخواسته و اجباری نزد خدواند اجر خواهند داشت و در برابر ستم‌ها و مظلومیت‌های که به خاطر مسلمان و شیعه بودن می‌کشند خدای متعال به آنان اجر صابران را عطا خواهد فرمود.

در کنار این علت‌ها برخی مشکلات به جهت اهمال و عملکرد دنیایی خود آنان به وجود آمده است.