فطرت خداپرستی و مسئله اختیار: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۹ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۹

سؤال

آیا فطرت الهی در انسان جبر ایجاد نمی‌کند؟

فطرت انسان یعنی سرشت خاص و آفرینش ویژه انسان. این لغت را قرآن کریم در مورد انسان به کار برد.^[۱] مقصود از فطرت این است که در خلقت انسان، خصلت و ویژگی خداشناسی، خداجویی و توحید قرار داده شده است.

عالمان معتقدند فطرت با مسئله اختیار منافاتی ندارد؛ زیرا فطرت توحیدی انسان، تنها در حد شناخت است، یعنی او فطرتاً خدا را با وصف وحدانیتش می‌شناسد و اگر گناه، محیط، شیطان و … این فطرت را نپوشاند، او همچنان موحد باقی خواهد ماند.

محققان معتقدند تفاوت بسیاری میان شناخت در فطرت تا ایمان به توحید و عمل بر اساس آن وجود دارد. ایمان بدون شناخت امکان ندارد، اما علاوه بر شناخت، عمل و تصدیق قلبی نیز در آن دخیل است.

همچنین فطرت خداشناسی به این معنا نیست که انسان همیشه خداشناس بماند و همواره خداوند را با وصف توحید بشناسد و شناخت او دستخوش هیچ گونه تغییری نگردد. عوامل محیطی، خانوادگی، تربیتی و … می‌تواند بر شناخت تأثیر بگذارد.

قرآن کریم می‌فرماید ما همه افرد را از طریق فطرت و عقل و خرد و با اعزام پیامبران، به راه راست هدایت کردیم. این انسان است که کفر را بر هدایت ترجیح می‌دهد، چنان‌که می‌فرمایند: ﴿انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا﴾ ما او را به راه راست هدایت کردیم او یا سپاس‌گزار است یا کفران می‌کند.^[۲]

منابع

↑ مطهری، مرتضی، فطرت، ناشر انجمن اسلامی دانشجویان مدرسه عالی ساختمان، چاپ اول، ۱۳۶۱، ص۱۳–۱۴.
↑ ناس/ ۳.

[1] مطهری، مرتضی، فطرت، ناشر انجمن اسلامی دانشجویان مدرسه عالی ساختمان، چاپ اول، ۱۳۶۱، ص۱۳–۱۴.

[2] ناس/ ۳.

[۱]

[۲]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 عالمان معتقدند فطرت با مسئله اختیار منافاتی ندارد؛ زیرا فطرت توحیدی انسان، تنها در حد شناخت است، یعنی او فطرتاً خدا را با وصف وحدانیتش می‌شناسد و اگر گناه، محیط، شیطان و … این فطرت را نپوشاند، او همچنان موحد باقی خواهد ماند.
-محققان معتقدند تفاوت بسیاری میان شناخت در فطرت تا ایمان به توحید و عمل بر اساس آن وجود دارد. ایمان بدون شناخت امکان ندارد، اما تنها شناخت نیست، عمل و تصدیق قلبی هم در آن دخیل است. بحث اختیار و جبر در خود شناخت معنا ندارد، بلکه مربوط به ساحت عمل، یا در مقدمات شناخت است یا در تبعات شناخت که عبادت غیر خدا و … است. چون تنها این امور است که عمل در آن‌ها وجود دارد.
+محققان معتقدند تفاوت بسیاری میان شناخت در فطرت تا ایمان به توحید و عمل بر اساس آن وجود دارد. ایمان بدون شناخت امکان ندارد، اما علاوه بر شناخت، عمل و تصدیق قلبی نیز در آن دخیل است.
-ثانیاً حتی در همین شناخت او مجبور نیست. به این معنا که چنین نیست که او همیشه خداشناس بماند و همواره خداوند را با وصف توحید بشناسد و این شناخت او دستخوش هیچ گونه تغییری نگردد. ممکن است، عوامل محیطی، خانوادگی، تربیتی و … بر همین شناخت هم پرده افکنده آن را در محاق افکند؛ اتفاقی که بسیاری از انسان‌ها گرفتارش هستند.
+همچنین فطرت خداشناسی به این معنا نیست که انسان همیشه خداشناس بماند و همواره خداوند را با وصف توحید بشناسد و شناخت او دستخوش هیچ گونه تغییری نگردد. عوامل محیطی، خانوادگی، تربیتی و … می‌تواند بر شناخت تأثیر بگذارد.
-ثالثا: وجدان انسان شاهد اختیارش هست. به گفته علامه طباطبایی (ره): «اگر انسان خود را فطرتاً مختار نمی‌دانست هیچ‌گاه با فکر، فعلی را انجام نمی‌داد یا ترک نمی‌کرد و هرگز اجتماعی را که دارای شئون مختلفه امر و نهی و پاداش و تربیت و سایر توابع است برپا نمی‌کرد.»<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی، مطهری، مرتضی، چاپ افست، سهام عام، ج۱–۳، ص۴۷۸.</ref>
+قرآن کریم می‌فرماید ما همه افرد را از طریق فطرت و عقل و خرد و با اعزام پیامبران، به راه راست هدایت کردیم. این انسان است که کفر را بر هدایت ترجیح می‌دهد، چنان‌که می‌فرمایند: {{قرآن|انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا}} ما او را به راه راست هدایت کردیم او یا سپاس‌گزار است یا کفران می‌کند.<ref>ناس/ ۳.</ref>
-قرآن کریم نیز می‌فرماید: که ما همه افرد را از طریق فطرت و عقل و خرد و با اعزام پیامبران، به راه راست هدایت کردیم. این انسان است که کفر را بر هدایت ترجیح می‌دهد، چنان‌که می‌فرمایند: {{قرآن|انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا}} ما او را به راه راست هدایت کردیم او یا سپاس‌گزار است یا کفران می‌کند.<ref>ناس/ ۳.</ref>
-بنابراین انسان فطرتاً مختار و آزاد است. زیرا هدف از آفرینش، فراهم شدن بستر فعالیت اختیار برای انسان است تا بتواند به قلّه رفیع کمالات نایل آید. اگر انسان آزاد و مختار نباشد، اعزام پیامبران، تشریع قوانین و کوشش‌های تربیتی، لغو و بیهوده خواهد بود.<span></span>
 == منابع ==