وحدت مسلمانان از دیدگاه قرآن

سؤال

کدام آیات و در چه سوره‌هایی در قرآن کریم مسلمانان را تشویق به وحدت می‌کند؟

واژه وحدت در قرآن کریم بکار نرفته است؛ بلکه از واژه‌های «اعتصام» و «امت واحد» استفاده شده است که در همه آن‌ها مسلمانان را به داشتن وحدت تشویق می‌کند. آن آیات عبارتند از:

۱ـ ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّـهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّ‌قُوا ۚ وَاذْكُرُ‌وا نِعْمَتَ اللَّـهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا؛ و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان (یکدیگر) بودید، پس میان دلهای شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شدید.﴾(آل‌عمران:۱۰۳)

۲ـ ﴿وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّ‌قُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ؛ و چون کسانی مباشید که پس از آنکه دلایل آشکار برایشان آمد، پراکنده شدند و با هم اختلاف پیدا کردند.﴾(آل‌عمران:۱۰۵)

۳ـ ﴿حَتَّىٰ إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ‌ وَعَصَيْتُم مِّن بَعْدِ مَا أَرَ‌اكُم مَّا تُحِبُّونَ ۚ مِنكُم مَّن يُرِ‌يدُ الدُّنْيَا وَمِنكُم مَّن يُرِ‌يدُ الْآخِرَ‌ةَ ۚ؛ تا آن‌که سست شدید و درکار (جنگ و بر سر غنایم) با یکدیگر به نزاع پرداختید؛ و پس از آن‌که آنچه را دوست داشتید (یعنی غنایم را) به شما نشان داد، نافرمانی نمودید. برخی از شما دنیا را و برخی از شما آخرت را می‌خواهد.﴾(آل‌عمران:۱۵۲)

۴ـ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَ‌كُمْ فَانفِرُ‌وا ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُ‌وا جَمِيعًا؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، (در برابردشمن) آماده باشید (= اسلحه خود را برگیرید) و گروه گروه (به جهاد) بیرون روید یا به‌طور جمعی روانه شوید.﴾(نساء:۷۱)

۵ـ ﴿إِنَّ الَّذِينَ فَرَّ‌قُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ ۚ؛ کسانی که دین خود را پراکنده‌ساختند و فرقه فرقه شدند، تو هیچ گونه مسؤول ایشان نیستی.﴾(انعام:۱۵۹)

۶ـ ﴿وَلَوْ أَرَ‌اكَهُمْ كَثِيرً‌ا لَّفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ‌؛ و اگر ایشان را (= سپاه دشمن) به تو بسیار نشان می‌داد قطعاً سست می‌شدید و حتماً در کار (جهاد) منازعه می‌کردید.﴾(انفال:۴۳)

۷ـ ﴿وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِ‌يحُكُمْ ۖ؛ و با هم نزاع مکنید که سست شوید و مهابت شما از بین برود.﴾(انفال:۴۶)

۸ـ ﴿وَقَاتِلُوا الْمُشْرِ‌كِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً ۚ؛ و همگی با مشرکان بجنگید، چنان‌که آنان همگی با شما می‌جنگند.﴾(توبه:۳۶)

۹ـ ﴿إِنَّ هَـٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَ‌بُّكُمْ فَاعْبُدُونِ؛ این است امت شما که امتی یگانه است، و منم پروردگار شما، پس مرا بپرستید.﴾(انبیاء:۹۲)

۱۰ـ ﴿وَإِنَّ هَـٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَ‌بُّكُمْ فَاتَّقُونِ؛ و در حقیقت، این امت شماست که امتی یگانه است، و من پروردگار شمایم؛ پس از من پروا دارید.﴾(مؤمنون:۵۲)

۱۱ـ ﴿وَلَا تَکونُوا مِنَ الْمُشْرِ‌کینَ مِنَ الَّذِینَ فَرَّ‌قُوا دِینَهُمْ وَکانُوا شِیعًا ۖ؛ و از مشرکان مباشید: از کسانی که دین خود را قطعه قطعه کردند و فرقه فرقه شدند.﴾(روم:۳۱ و ۳۲)

۱۲ـ ﴿إِنَّ اللَّـهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُم بُنْيَانٌ مَّرْ‌صُوصٌ؛ در حقیقت خدا دوست دارد کسانی را که در راه او صف درصف، چنان‌که گوئی بنائی ریخته شده از سرب‌اند جهاد می‌کند.﴾(صف:۴)

آیات فوق طبق ترتیب سور شریفه نقل شده است. از جهتی بطور کلی آیات را به دو دسته عمده می‌توان تقسیم کرد: یک دسته، آیاتی که تشویق به وحدت می‌کند و دسته دوّم آیاتی که نهی از اختلاف و تفرقه می‌کند. علاوه بر کتب تفسیر که بهترین منبع برای مطالعه آیات می‌باشند، چنانچه در پاورقی به بعضی از آن‌ها اشاره شده.

مطالعه بیشتر

۱. سید محمود طالقانی، وحدت و آزادی، چاپ مهرماه ۱۳۶۱، انتشارات میعاد فرهنگی آیت الله طالقانی.

۲. آیت محمد باقر حکیم، وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن و سنّت، ترجمه عبدالهادی فقیهی زاده، چاپ مؤسسه فرهنگی انتشارات تبیان، چاپ اوّل، ۱۳۷۷.