دوره تدوین مجموعه‌های حدیثی شیعه

سؤال

تدوین مجموعههای حدیثی شیعه متعلق به چه زمانی است و شامل چه مجموعه هایی می‌شود؟

تدوین مجموعه‌های حدیث

این دوره را می‌توان با دو مشخصه کلی معرفی کرد،

گرد آوری مجموعه‌ها حدیثی

• الوافی، محمد محسن فیض کاشانی (م ۱۰۹۱ ق) در چهارده کتاب

• النوادر فی جمع الاحادیث: این اثر دارای ۷ کتاب و ۱۰۵ باب است – مؤلف فیض کاشانی

• وسائل الشیعه: محمد بن حسن الحر العاملی (م ۱۱۰۴) در ۲۰ و گاهی در ۳۰ جلد چاپ شده است مجموع روایات آن ۳۵۸۶۸ حدیث می‌باشد، که مرجعی برای همه مجتهدین و محققین است.

• بحار الانوار: بزرگترین مجموعه حدیثی شیعه، و مجلدات آن بر حسب چاپ‌های جدید ۱۱۰ جلد است و مؤلف آن محمد باقر مجلسی (م ۱۱۱۱ق) از بزرگان حدیث شیعه است.

• عوالم العالم، از عبدالله بحرانی اصفهانی (م قرن ۱۲) ۲۳ جلد.

• مستدرک الوسائل: اثر میرزا حسن نوری (۱۳۲۰) در ۲۰ جلد، این مجموعه حاوی ۲۳۱۲۹ حدیث می‌باشد.

گرد آوری روایات تفسیر

• تفسیر نورالثقلین، عبد علی حویزی (م ۱۱۱۲ ق) در پنج جلد دارای ۱۳۴۲۲ حدیث.

• البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم حسینی بحرانی (۱۱۰۷ ق) در چهار جلد ۳. تفسیر صافی، محسن فیض کاشانی (م ۱۰۷۵ و تفسیر قمی، و…)

موضوع آثار دوره تدوین

موضوع مجموعه‌های این دوره به چند دسته تقسیم‌بندی شده است؛

• روایات فقهی مثل آنچه در وسائل شیعه و کتب اربعه آمده است.

• عقائد: اثبات خداوند، اثبات توحید، نبوت و عصمت پیامبران و پاسخ به شبهات، امامت و احتجاج با مخالفان، معاد و ویژگی‌های برزخ و قیامت. مانند آنچه در اصول کافی، احتجاج، بعضی جلدهای بحارالانوار، توحید صدوق و… گردآوری شده است.

• تفسیر قرآن، مانند تفسیر صافی، نور الثقلین، برهان.

• امور اجتماعی سیاسی، فرمانروایی، مسائل حکومتی، مانند نامه‌های امیرالمؤمنین در نهج البلاغه، و کتاب قضای وسائل الشیعه…

• مسائل اخلاقی، مانند برخی جلدهای بحار، محجه البیضاء، و قسمت‌هایی از اصول کافی.

• امور متفرقه، مانند پزشکی و… همچون طب الصادق(ع) طب الرضا(ع).

آثار دوره معاصر

در تاریخ معاصر تشیّع نیز کارهای ارزشمند و مناسبی به صورت فردی و گروهی آغاز شده که می‌شود به آن‌ها اشاره می‌شود.

• معجم نویسی و راهنما سازی؛

• تصحیح و تحقیق؛

• سند نویسی؛

• گزیده نویسی؛

• واحد سازی کتب و مجموعه‌های حدیثی؛

• پالایش احادیث؛

• رایانه در خدمت حدیث.

در نتیجه از ائمه آثار و معارف زیادی در موضوعات مختلف، در مجموعه‌های در دسترس به یادگار مانده است.

مطالعه بیشتر

• مجله علوم حدیث، سید احمد میر عمادی، ص۲۷۳–۲۸۱ شمارهٔ ۲

• آشنایی با متون حدیث، مهدی مهریزی – بخش دو ص۳۷–۱۴۰.

• سیر حدیث در اسلام سید احمد میرخانی ـ تمام کتاب.

• علم الحدیث، کاظم مدیر شانه‌چی، ص۷۰–۱۰۰.