نمایش مبدأ برای سند روایت عزاداری جغد

{{شروع متن}}
{{سوال}}
آیا روایاتی که درباره عزاداری جغد برای امام حسین(ع) آمده، صحیح و معتبر است؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}

روایات عزاداری جغد در مصیب [[امام حسین(ع)]]، با اینکه در کتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] نوشته [[ابن قولویه قمی]] (درگذشت ۳۶۷ق) ذکر شده، ولی هیچ کدام از این روایات [[حدیث صحیح|صحیح]] نیست.

== حدیث اول ==
[[ابن قولویه قمی]] (درگذشت ۳۶۷ق) در کتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] چهار روایت درباره عزاداری جغد برای [[امام حسین(ع)]] آورده است. روایت نخستی که وی آورده چنین است:

محمّد بن الحسین بن احمد بن ولید و جماعتی از اساتیدم، از سعد بن عبدالله، از محمد بن عیسی بن عبید، از صفوان بن یحیی، از حسین بن ابی غندر روایت کرده‌اند که گفت: [[امام صادق(ع)]] درباره جغد فرمود: «آیا جغد را در روز دیده‌اید؟» عرض شد: «خیر.» امام(ع) فرمود: «دلیلش آن است که وقتی امام حسین(ع) شهید شد، این حیوان قسم خورد که در آبادی سکونت نکند و منزلش تنها در خرابه‌ها باشد. پس از آن، پیوسته در روز روزه‌دار و اندوهگین است تا شب فرا برسد. وقتی شب رسید از ابتداء آن تا صبح بر مصیبت امام حسین(ع) زمزمه و نوحه‌سرائی و مرثیه‌خوانی می‌کند.»<ref>ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، ترجمه ذهنی تهرانی، تهران، ۱۳۷۷ش، ص۳۱۸، باب۳۱.</ref>

=== بررسی سند ===
در سند این روایت محمد بن عیسی بن عبید آمده است. محمد بن عیسی بن عبید از نظر [[احمد بن علی نجاشی|نَجاشی]]، [[علم رجال|رجال‌شناس]] شیعه قرن پنجم قمری، ثقه و مورد اطمینان است؛ ولی [[شیخ طوسی]] و [[حسن بن داوود حلی]]، از عالمان شیعه، محمد بن عیسی را ضعیف و غالی و احادیثش را غیرقابل استناد دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به فهرست شیخ طوسی، ص۴۰۳؛ رجال ابن داوود، ص۵۰۹.</ref>

در سند این روایت، حسین بن ابی غندر نیز وجود دارد که به صراحت توثیق نشده (مورد اطمینان بودن او ذکر نشده است) و فقط نامش آمده است.<ref>نگاه کنید به رجال نجاشی، ص۵۵؛  فهرست شیخ طوسی، ص۱۵۳.</ref>

== حدیث دوم ==
دومین حدیثی که در کتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] درباره عزاداری جغد آمده چنین است:

حکیم بن داود بن حکیم، از سلمه بن ابی الخطّاب، از حسین بن علی بن صاعد بربری که متصدی [[حرم امام رضا(ع)|قبر امام رضا(ع)]] بود، نقل کرده که وی گفت: پدرم برای من نقل نمود که [[امام رضا(ع)]] فرمود: «این جغد را می‌بینی؟ مردم چه می‌گویند؟» گفتم: «فدایت شوم، آمده‌ایم که از شما بپرسیم.» امام(ع) فرمود: «این جغد در عصر جدّم رسول خدا(ص) در قصرها و خانه‌ها سکونت داشت و هر وقت مردم مشغول خوردن غذا بودند این حیوان پر می‌زد و خود را به مقابل آنها می‌رساند و مردم غذا جلویش می‌ریختند و این حیوان طعام خورده و از آب خود را سیراب می‌کرد و سپس به منزلش برمی‌گشت؛ ولی هنگامی که حسین بن علی(ع) شهید شد، از شهر و آبادی خارج شد و در خرابه‌ها، کوه‌ها و بیابان‌ها مکان گرفت و گفت: شما بد امّتی هستید! پسر دختر پیامبر خود را کشتید و من نسبت به جان خود از شما در امان نیستم.»<ref>ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، ترجمه ذهنی تهرانی، تهران، ۱۳۷۷ش،  ص۳۱۸، باب۳۱.</ref>

=== بررسی سند ===
در سند این روایت حکیم بن داود آمده است. حکیم بن داود در کتاب‌های [[علم رجال|رجالی]] مجهول است (شناخته شده نیست). سلمه بن ابی الخطاب نیز که در سند روایت ذکر شده، تضعیف شده است<ref>نگاه کنید به رجال نجاشی، ص۱۸۸. رجال ابن داود، ص۴۵۹.</ref> حسین بن علی بن صاعد و پدرش (علی بن صاعد) نیز که در سند روایت وجود دارند مجهول هستند.

== حدیث سوم ==
حدیث سومی که در کتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] درباره عزاداری جغد آمده عبارت است از:

محمّد بن جعفر رزّاز، از دایی خود محمّد بن الحسین بن ابی الخطّاب، از حسن بن علیّ بن فضّال، از شخصی، از [[امام صادق(ع)]] نقل کرد که امام(ع) فرمود: «جغد در روز روزه‌دار است و وقتی افطار کرد قلبش در مصیت‌های حسین بن علی(ع) اندوهگین می‌شود تا صبح فرا برسد.»<ref>ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، ترجمه ذهنی تهرانی، تهران، ۱۳۷۷ش، ص۳۱۸، باب۳۱.</ref>

=== بررسی سند ===
در سند این روایت حسن بن علی بن فضال آمده که [[فطحیه|فطحی مذهب]] است.  او روایت را از شخصی نقل می‌کند که معلوم نیست کیست و ثقه بودن یا نبودن او مشخص نیست؛ بنابراین این روایت [[روایت مرفوعه|مرفوعه]] است.

== حدیث چهارم ==
حدیث سومی که در کتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] درباره عزاداری جغد آمده عبارت است از:

علی بن الحسین بن موسی، از سعد بن عبد الله، از موسی بن عمر، از حسن بن علی میثمی نقل کرده که امام صادق(ع) به شخصی به نام یعقوب فرمود: «آیا تا به حال دیده‌ای که جغدی در روز آواز بخواند؟» گفت: «خیر.» امام(ع) فرمود: «می‌دانی چرا؟» گفت: «خیر.» امام(ع) فرمود: «برای اینکه در طول روز این حیوان روزه‌دار بوده و وقتی شب فرا رسد افطار کرده و از آنچه خدا روزی او کرده استفاده نموده، سپس پیوسته تا صبح بر مصیبت‌های حسین بن علی(ع) زمزمه نموده و نوحه‌سرائی می‌کند.»<ref>ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، ترجمه ذهنی تهرانی، تهران، ۱۳۷۷ش، ص۳۱۸، باب۳۱.</ref>

=== بررسی سند ===
در سند این روایت حسن بن علی میثمی آمده که در کتاب‌های رجالیِ اولیه نیامده است<ref>نگاه کنید به نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۴؛ جواهری، محمد، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۱۵۰.</ref> و در کتاب‌های معتبر حدیثی نیز، غیر از این حدیث، هیچ روایتی از او نقل نشده است.
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی = حدیث
| شاخه فرعی۱ = منبع‌شناسی
| شاخه فرعی۲ = علم رجال
| شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | تیترها = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر = شد
 | ارجاعات =
 | بازبینی نویسنده = 
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت = ج
 | کیفیت = ج
}}
{{پایان متن}}

[[رده:عزاداری]]
[[رده:درگاه امام حسین(ع)]]