نمایش مبدأ برای ترتیب پیدایش و خلقت انسان

{{شروع متن}}
{{سوال}}
پیدایش و رشد انسان در قرآن به چه ترتیبی است؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}[[قرآن]] آفرینشِ انسان را از خاک می‌داند و پس از آن مراحل رشد انسان در رحم مادر را شرح می‌دهد که اول نطفه است و بعد علقه و بعد مضغه و بعد عظام که با لحم پوشانده می‌شود. پس از آن دوران طفولیت است و رشد و نمو و بلوغ و بزرگسالی او و آنگاه مرگ و دوباره زنده شدن در روز رستاخیز.

== مرحله اول: تراب (خاک) ==
{{قرآن|فَاِنّا خلَقْناکُم مِنْ تُرابٍ|ترجمه=به درستی که ما شما را از خاک آفریدیم.|سوره=حج|آیه=۵}}

این گام نخست است که انسان با آن همه استعداد و شایستگی‌ها، این برترین موجودات جهان، از خاکی که در کم ارزش بودن ضرب‌المثل می‌باشد پدید آمده است، این نهایت قدرت نمایی خداست که از چنین مواد ساده‌ای چنان موجود بدیعی آفریده است.

در این‌جا منظور از خاک ممکن است خاکی باشد که [[حضرت آدم(ع)]] از آن آفریده شده است، و هم چنین امکان دارد اشاره به این باشد که همه انسان‌ها از خاک هستند، چرا که تمام مواد غذایی که نطفه را تشکیل می‌دهد؛ و سپس مواد تغذیه‌کننده آن، همه از خاک گرفته می‌شوند. البته بدون شک تمام اجزاء بدن از خاک گرفته نشده، ولی از آن جا که ستون اصلی اعضای بدن را موادی که از خاک گرفته شده تشکیل می‌دهند، این تعبیر کاملا صحیح می‌باشد که انسان از خاک است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر وهمکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۴، ص۱۷.</ref>

== مرحله دوم: در رحم ==
این مرحله از چند قسمت تشکیل شده است:

=== ۱. نطفه ===
{{قرآن|ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً في‏ قَرارٍ مَكينٍ|ترجمه=سپس او را نطفه‌ای در قرارگاه مطمئن (=رحم) قرار دادیم.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۳}} 

خاک این موجود ساده و پیش پا افتاده و خالی از حس و حرکت و حیات، تبدیل به [[نطفه]] می‌شود، نطفه‌ای که از موجودات زنده ذرّه‌بینی اسرارآمیزی تشکیل یافته که در مرد «اسپرم» و در زن «اوول» نامیده می‌شود.

=== ۲. عَلَقه ===
{{قرآن|ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً|ترجمه=سپس نطفه را به صورت علقه (خون بسته) درآوردیم.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۴}}

مرحله پس از نطفه، مرحله [[علقه]] است که در این مرحله، سلول‌های نطفه هم چون یک دانه توت بدون شکل در کنار هم قرار می‌گیرند که به صورت یک قطعه خون بسته، می‌باشد و آن را در زبان علمی «مورولا» می‌نامند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، همان، ج۱۴، ص۱۷.</ref>

=== ۳. مُضغه ===
{{قرآن|فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً|ترجمه=و علقه را به صورت مضغه (چیزی شبیه گوشت جویده شده) درآوردیم.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۴}}

در این مرحله کم‌کم جنین شکل یک قطعه گوشت جویده شده به خود می‌گیرد بی‌آن که اعضای بدن در آن مشخص باشد، اما از این مرحله به بعد، بعضی از جنین‌ها، خلقت و شکل آن‌ها کامل می‌شود. یعنی تام الخلقه می‌شوند و مراحل رشد را ادامه می‌دهند؛ ولی بعضی دیگر خلقت آن‌ها ناقص مانده و از ادامه مراحل محروم می‌شوند و سقط می‌گردند.

=== ۴. عِظام ===
{{قرآن|فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً|ترجمه=و مضغه را به صورت استخوان‌هایی درآوردیم.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۴}}

در این مرحله در پوسته جنین تغییراتی پیدا می‌گردد و شکل آن متناسب با کاری که باید انجام دهد تغییر می‌یابد و اعضای بدن آن کم‌کم ظاهر می‌شود. از شگفتی‌های این مرحله باید بیان داشت که این مرحله با مرحله قبل، تفاوت اساسی و کلی دارد؛ چرا که آن گوشت جویده‌شده (مضغه) به‌طور کامل از جنس گوشت بودن خارج شده و به استخوان تبدیل می‌گردد و این یکی از شگفتی‌های خلقت انسان است.

=== ۵. لَحْم ===
{{قرآن|فَكَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً|ترجمه=و بر استخوان‌ها گوشت پوشاندیم.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۴}} 

در این مرحله لباسی برای آن استخوان‌ها درنظر گرفته می‌شود تا او را از آسیب‌ها و خطرات محافظت نماید و به او زیبایی عطا کند، چرا که اگر این لباس بر استخوان‌های بدن انسان پوشانده نمی‌شد، شکل ظاهری انسان به صورت اسکلت استخوانی می‌بود بدون این که دارای زیبایی باشد؛ لذا خداوند آن استخوان‌ها را با لباسی از گوشت پوشاند.

== مرحله سوم: بیرون از رحم ==
از این مرحله به بعد، جنین از رحم خارج شده و سیر تکاملی و رشد خود را در عالم خارج از رحم ادامه می‌دهد، که این مرحله از سه قسمت تشکیل شده است:

=== ۱. دوران طفولیت ===
{{قرآن|ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلاً|ترجمه=بعد شما را به صورت طفل بیرون می‌آوریم.|سوره=حج|آیه=۵}}

این مرحله با مراحل قبلی که جنین در شکم مادر بود تفاوت اساسی دارد، چرا که خداوند متعال در سوره مؤمنون می‌فرماید: «ثم أنشاناه خلقاً آخر؛ از این مرحله به بعد ما موجود دیگری را ایجاد و تربیت کردیم، و نفرمود: «ثم خلقناه…»، برای این که دلالت کند بر این که آنچه به وجود آوردیم حقیقت و چیز دیگری است غیر از آنچه در مراحلی قبلی بود. مثلا در این مرحله که انسان شده، او را صاحب حیات و قدرت و علم کرده که این اوصاف در مراحل قبلی نبود. یعنی، در مراحل قبل، صرف ماده‌ای مرده و جاهل و عاجز بود، سپس تبدیل به موجودی زنده و عالم و قادر گردید،<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ج۱۵، ص۲۴.</ref> لذا خداوند تعبیر به «ثم انشأناه خلقاً آخر» می‌آورد.

=== ۲. دوران رشد و بلوغ ===
{{قرآن|ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ|ترجمه=سپس هدف این است که به حد رشد و بلوغ خویش برسید.|سوره=حج|آیه=۵}}

در این مرحله اشاره دارد به این که پس از گذراندن دوران طفولیت، به مرحله رشد و بلوغ می‌رسد، یعنی، در این مرحله اعضاء و قوای بدنی نیرومند شده و عقل و جسم به کمال می‌رسند. البته بعضی این دوران از زندگی را از جوانی تا حدود ۴۰ سالگی می‌دانند<ref>طیب، عبدالحسین، اطیب البیان، تهران، انتشارات اسلام، چاپ سوم، ج۹، ص۲۲۶.</ref> که دوران کمالِ عقل و فکر و جسم انسان است.

=== ۳. دوران پیری و کهنسالی ===
{{قرآن|وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلى‏ أَرْذَلِ الْعُمُرِ|ترجمه=و بعضی آن قدر عمر می‌کنند که به بدترین مرحله زندگی (و پیری) می‌رسند|سوره=حج|آیه=۵}} طبق ما قبل این آیه شریفه، عده‌ای از انسان‌ها پس از مرحله رشد و بلوغ و قبل از این که به این مرحله برسند، عمر آن‌ها پایان یافته و روح از بدن آن‌ها گرفته می‌شود، ولی عده ای می‌مانند و به این مرحله می‌رسند، البته دیگر پیر و کهنسال شده و همه سرمایه‌های حیاتی خود را از دست داده‌اند و دیگر منتظر سلامت و نشاط و جوانی نیستند بلکه منتظر رسیدن مرگ هستند لذا پست‌ترین مراحل عمر به شمار می‌آورد.

== مرحله چهارم؛ فرا رسیدن مرگ ==
{{قرآن|ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذلِكَ لَمَيِّتُون‏|ترجمه=بعد از اين [مراحل‏] قطعاً خواهيد مرد.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۵}}

خداوند تذکر می‌دهد که این انسان با همه شگفتی‌هایش تا ابد در دنیا زنده نمی‌ماند، بلکه زمانی می‌رسد که این ساختمان عجیب فرو می‌ریزد، لذا این قسمت از آیه بیان آخرین مراحل تدبیر الهی در دنیا است و می‌رساند که مرگ از مراحلی است که در مسیر تقدیر به‌طور حتم باید باشد و همه باید آن را طی کنند.

== مرحله پنجم؛ زنده شدن دوباره ==
{{قرآن|ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ تُبْعَثُونَ|ترجمه=سپس در روز قیامت برانگیخته می‌شوید.|سوره=مؤمنون|آیه=۱۶}} 

و برای این که این تصور پیش نیاید که با مردن انسان، همه چیز پایان می‌گیرد، پس این آفرینش با این همه شکوه و عظمت، برای این چند روز زندگی، امری بیهوده است، بلافاصله می‌فرماید: و شما روز قیامت بار دیگر به زندگی بازمی‌گردید و برانگیخته می‌شوید، البته در سطحی عالی تر و در جهانی وسیع‌تر و گسترده‌تر؛ و این همان تمامیت تدبیر و آخرین نقطه در مسیر آدمی است. چرا که هر کس به آن جا قدم گذارد دیگر بیرون شدنی نیست<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷.</ref> و یک زندگی ابدی دارد.


{{مطالعه بیشتر}}

== مطالعه بیشتر ==
۱. محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ج۱۴، ص۴۹۸ و ج۱۵، ص۲۷.

۲. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، (تهران، دارالکتب اسلامیه) ج۱۴، ذیل آیه.

۳. عبدالحسین طیب، اطیب البیان (تهران، انتشارات اسلام، چاپ سوم) ج۹، ذیل آیه.

۴. سید هاشم حسینی بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن (تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول) ج۴، ذیل آیه.

۵. مرتضی رضوی، خلقت آدم و بحث در تکامل.



== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ = انسان‌شناسی در قرآن
|شاخه فرعی۲ = انسان‌شناسی
|شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه =شد
 | تیترها = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | ناوبری =
 | نمایه =شد
 | تغییر مسیر =
 | ارجاعات =
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت = ج
 | کیفیت = ج
}}
{{پایان متن}}

[[رده:ویژگی‌های انسان]]