نمایش مبدأ برای آثار مکتوب ائمه

{{شروع متن}}
{{سوال}}
آیا اهل بیت(ع) اثر مکتوبی، تألیف، نامه یا تفسیری، بر جای گذاشته‌اند، که شیعیان بدان استناد کنند؟
{{پایان سوال}}

== نسبت آثار مکتوب به ائمه ==
کتاب‌هایی در طول تاریخ به [[اهل بیت]] نسبت داده شده است که برخی در دسترس ما نیست اما نسبت به برخی دیگر نظرات متفاوتی بیان شده است.

* نسبت آن به [[معصوم]] قطعی و در دسترس است، مانند: [[نهج‌البلاغه]] و [[صحیفه سجادیه]] و روایاتی که در [[جوامع روایی]] با سند نقل شده است. درباره جوامع روایی باید گفت که هرکدام از روایات آن از نظر سندی به سه دسته تقسیم می‌شوند: الف) [[روایات متواتر]] که بسیار اندک است ب) [[روایات آحاد]] معتبر که در [[فقه]] معتبر است ولی در معارف دین علم‌آور نیست. ج) [[روایات جعلی]] و ضعیف.

* نسبت آن به معصوم مشکوک است، مانند: تفسیر منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]]، [[فقه الرضا(ع)]] منسوب به [[امام رضا(ع)]] و …

== تالیفات حدیثی دوران حضور ائمه ==
* '''دوران [[امام علی(ع)]]'''؛

اولین کتاب ایشان [[تفسیر قرآن]] است.<ref>شرف الدین، عبدالحسین، المراجعات، قم، مجمع جهانی اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ص۳۰۵–۳۰۶.</ref> دومین کتاب «کتاب السنن و القضایا والاحکام» که ابواب مختلف فقهی در آن ذکر شده است.<ref>آغا بزرگ تهرانی، الذریعه، تهران، المکتبه الاسلامیه، ج۲، ص۱۵۹.</ref> سومین کتاب، [[کتاب جامعه]]، یا [[کتاب علی(ع)]] است.<ref>امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بی جا، بی تا، ج۱، ص۹۳.</ref> [[صحیفه علی(ع)]] کتابی دیگر است که حجم آن کمتر از کتاب علی و الجامعه است.<ref>حسینی، سید محمد رضا، تدوین السنه، قم، کتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۷۶ش، ص۵۲.</ref>اما هیچ‌کدام از این کتاب‌ها اکنون در دست نیست.

[[عهدنامه مالک اشتر]] یکی دیگر از کتب آن حضرت به شمار می‌رود، به جز این مورد نامه‌های دیگر حضرت به والیان و عاملان را نیز باید در شمار همین مکتوبات آورد.<ref>نهج البلاغه.</ref> البته بیشتر این نامه‌ها در نهج البلاغه و مستدرک آن «بَهْجُ الصَّباغَةِ فی شَرْحِ نَهْجِ الْبَلاغَة» آمده است.

همچنین کتاب‌های دیگری که توسط شاگردان حضرت جمع‌آوری شده است، چون «جاثلیق» از [[سلمان فارسی]]، «الخطبه» از [[ابوذر غفاری]]، و کتاب قضاوت‌های علمی و کتاب تفسیر توسط [[عبدالبر بن عباس]]، صحیفه «مناسک حج» توسط [[جابربن عبدالله انصاری]] و کتاب تفسیر از [[میثم تمار]].<ref>مهریزی، مهدی، آشنایی با متون حدیث، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص۶۳–۶۴.</ref>

* '''دوران امام حسن و امام حسین(ع)'''؛

در این دوره به جهت حاکمیت [[معاویه]]، مجالی برای کتابت حدیث وجود نداشت آنچه می‌توان نام برد خطبه‌های ایشان در منا، نامه‌های [[امام حسین(ع)]] به [[اهل کوفه]]، [[مسلم بن عقیل]]، [[بنی‌هاشم]]، بزرگان بصره از کتاب‌های جمع‌آوری شده این دوره است.<ref>محمود شریفی، سید حسین، موسوعه کلمات الامام الحسین(ع)، معهد تحقیقات باقرالعلوم، قم، دارالمعروف، ۱۴۱۵ ق، ص۳۱۴–۳۱۵.</ref>

* '''دوران امام سجاد(ع)'''؛

در تاریخ بیان شده که [[امام سجاد(ع)]] هنگام شهادت، صندوقی را به [[امام باقر(ع)]] تحویل دادند که در آن کتب بسیار بود.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، ج۲۶ ص۲۱۲.</ref> یکی از آن کتاب‌ها [[صحیفه سجادیه]] است.<ref>الذریعه، ج۱۵، ص۱۸–۱۹.</ref> کتاب دیگر منسوب مناسک الحج، و دیگری [[رساله حقوق]] است، که جامعه آداب سلوک فردی و اجتماعی است. «صحیفه الزهد»، «الجامع فی الفقه»، کتاب «حدیث» و «کتاب علی بن الحسین» از دیگر کتاب‌های منسوب به اما سجاد هستند.

کتاب‌های زیادی نیز از سخنان امام توسط شاگردان حضرت تألیف شده است.<ref>مهریزی، مهدی، آشنایی با متون حدیث، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص۶۶–۶۷.</ref> از قبیل، تفسیر القرآن، نسخه احادیث، صحیفه احادیث، رسالته الی سعد الاسکاف، کتابی که [[زراره]] روایت کرده و کتابی دیگر که عبدالمؤمن بن القاسم آن را نقل کرده است.<ref>المعجم المفهرس لالفاظ احادیث بحار الانوار، ج۱، ص۳۸.</ref> این آثار غیر از کتاب‌هایی است که توسط شاگردان امام سجاد(ع) به صورت مستقل تألیف و جمع‌آوری شده است.<ref>وجدی، محمد فرید، دائره المعارف القرن العشرین، مصر، مطبعه دائره المعارف القرن العشرنی، ۱۳۴۱ق، ج۳، ص۱۰۹. آشنایی با متون حدیث، ص۷۱–۷۲.</ref>

* '''دوران [[امام صادق(ع)]]'''؛ 

رساله‌ها و کتب بسیاری از حضرت نقل شده، یا به ایشان منسوب است، مانند: «[[الاهلیلجه فی التوحید]]» و کتاب «[[التوحید]]»، رساله «[[اهوازیه]]» ،«[[رساله فی الغنائم]]»، «[[رساله فی وجوه معایش العباد]]»، «[[الجعفریات]]»، «[[نثر الدر]]» صحیفه‌ای است در [[کلمات قصار]] و همچنین رسائلی که [[جابر بن حیان]] از حضرت روایت کرده و تا پانصد عدد شمارش شده است.

{{مطالعه بیشتر}}

== مطالعه بیشتر ==
* مجله علوم حدیث، سید احمد میر عمادی، ص۲۷۳–۲۸۱ شماره ۲

* آشنایی با متون حدیث، مهدی مهریزی – بخش دو ص۳۷–۱۴۰.

* سیر حدیث در اسلام سید احمد میرخانی ـ تمام کتاب.

* علم الحدیث، کاظم مدیر شانه‌چی، ص۷۰–۱۰۰.
{{پایان مطالعه بیشتر}}

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی =حدیث
|شاخه فرعی۱ =تاریخ تدوین حدیث
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه =-
 | تیترها =شد
 | ویرایش =شد
 | لینک‌دهی =شد
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر =
 | ارجاعات =
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت =ج
 | کیفیت =ج
}}
{{پایان متن}}